«حق» یا «ارزش» حیات؟ نکته ای منطقی در باب ادعای حق بر حیات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد حقوق عمومی و فلسفۀ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نظریه­ های موجهة حق این مفهوم را، مستقیم یا غیرمستقیم، بر اساس کرامت ذاتی انسان بنا می­ کنند. نظریة مبتنی بر اصلِ ماهویِ فلسفة ارزشِ ایمانوئل کانت قابل دفاع­ ترین نظریه در این حوزه می­ نماید. اصل یادشده بر غایت بودن حیات انسانی یا، به تعبیری سلبی، بر منع برخورد ابزاری با انسان دلالت می­ کند. لازمة این اصل "برابری ارزشی" انسان­ هاست. برابری ارزشی به نوبة خود مقتضی حمایت از برخی ادعاهای فردی و تضمین آنهاست. این ادعاها در تاریخ اندیشه و عمل انسان به «حق» ("حق­ داشتن" و نه "حق­ بودن") شهرت یافته ­اند. پیداست «ارزش» حیات انسان مبنای «حق» اوست. پرسش اکنون این است که آیا منطقاً می­ توان از «دلیل» (ارزش حیات انسان) با عنوان «مدعا» (حقوق بنیادین انسان) یاد کرد؟ این پرسش به حق­ مصونیت ­ها در برابر حبس ناموجه، شکنجه، مجازات اعدام، برده­ داری یا ضرب و جرح یا به حق ­ادعاها بر غذا، پوشاک، سرپناه یا درمان باز نمی­ گردد، بل به بنیاد این حق ­ها روی دارد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • Mohammad Rasekh
دورکین، رونالد (1381)، "حق چون برگ برنده"، ترجمه و پیشگفتار محمد راسخ، نامه مفید، شماره 29.
راسخ، محمد (1388)، "نظریة حق"، در حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: کمیسیون حقوق بشر اسلامی.
راسخ، محمد (1392 (الف))، حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، جلد دوم، تهران: نشر نی.
راسخ، محمد (1392 (ب))، "مفهوم کرامت ذاتی انسان"، در جامعة بین الملل و حقوق بین الملل در قرن بیست و یکم، به کوشش دکتر قاسم زمانی، تهران: خانة اندیشمندان علوم انسانی، صص 268-265.
راسخ، محمد و عامری، فائزه (1392)، "رویکرد نظری به مفهوم حق نسل سوم"، در پژوهش حقوق عمومی، شمارة 39.
راسخ، محمد (1393)، حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، جلد اول، ویراست دوم، تهران: طرح نو.
راسخ، محمد (1394)، درس گفتارهای فلسفة حق و فلسفة حقوق عمومی، تهران: خانة اندیشمندان علوم انسانی.
رحمانی، زهره (1388)، برابری حق، تز دکتری به راهنمایی دکتر محمد راسخ، دانشکدة حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.
فریمن، مایکل (1387)، حقوق بشر، ترجمه محمد کیوانفر، تهران: انتشارات هرمس و ناقد.
لاگلین، مارتین (1387)، مبانی حقوق عمومی، مقدمه و ترجمة محمد راسخ، تهران: نشر نی.
موحد، محمد علی (1381)، در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران: نشر کارنامه.
والدرون، جرمی (1379)، "فلسفه حق"، ترجمه و پیشگفتار محمد راسخ، نامه مفید، شماره 21.
Arendt, H. (1968), The Origins of Totalitarianism, 2nd ed., San Diego, CA: Harcourt Brace Jovanovich.
Bertrand, M. (2006), The Right to Life in European Constitutional and International Case-Law, Strasbourg: Council of Europe.
Brownlie, I. (ed.) (1998), Basic Documents on Human Rights, 3rd ed., Oxford: Clarendon Press.
Dworkin, R. (1971), “Rights and Interests”, The New York Review of Books 4, 44-45.
Dworkin, R. (1987), “Liberalism”, in Public and Private Morality, ed. by S. Hampshire, Cambridge: CUP.
Gardiner, B. (2014), "Animal Welfare, Animal Rights", Australian Veterinary Jouranl, Vol. 92 (3).
Gewirth, A. (1982), Human Rights: Essays on Justification and Applications, Chicago: UCP.
Isaac, J.C. (1996), "A New Guarantee on Earth: Hannah Arendt on Human Dignity and the Politics of Human Rights", American Political Science Review, Vol. 90 (1), pp. 61-73.
Jones, P. (1994), Rights, London: MacMillan.
Kant, I. (1996 [1785]), Groundwork of the Metaphysic of Morals in Practical Philosophy, trans. Mary I. Gregor, Cambridge: CUP.
Kateb, G. (2011), Human Dignity, Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Kleinig, J. and Evans, N.G. (2013), "Human Flourishing, Human Dignity, and Human Rights", Law and Philosophy, Vol. 32 (5), pp. 539-564.
Kramer, M. (1998), “Rights Without Trimming”, in M.H. Kramer & N.E. Simmonds & H. Steiner, A Debate Over Rights, Oxford: Clarendon Press.
O’Neil, O. (2003), “Autonomy: The Emperor’s New Clothes”, in The Aristotelian Society Supplementary Volume LXXVII, London: Blackwell, pp. 1-21.
Ramcharan, B.G. (ed.) (1985), The Right to Life in International Law, Dordrecht: Martinus Nijhoff.
Steiner, H.J. & Alston, P. (1996), International Human Rights in Context: Law, Politics, Morals, Oxford: Clarendon Press.
Sunstein, C.R. and Nussbaum, M.C. (2006), Animal Rights: Current Debates and New Directions, Oxford: OUP.
Waldron, J. (ed.) (1986), Theories of Rights, Oxford: OUP.