احترام به حق مالکیت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.

چکیده

حق مالکیت از حقوق بنیادین انسان بوده که در دو سده اخیر در قوانین اساسی مورد توجه قرار گرفته است. بررسی قانون اساسی حدود 35 کشور نشان می‌دهد که در همه آنها یک، دو یا سه اصل به موضوع احترام به مالکیت اختصاص یافته است؛ «اصل احترام مطلق به حق مالکیت»، «اصل سلب مالکیت تنها برای منافع عمومی با پرداخت بهای عادلانه» و «اصل ممنوعیت مصادره اموال به عنوان مجازات». در قانون اساسی ج.ا.ا. نیز در اصول 22و47 احترام به حق مالکیت مورد تضمین قرار گرفته است. این دو اصل با عبارات مختلف بیان «اصل احترام مطلق به حق مالکیت» هستند. قید انتهای اصل 22 «مگر به حکم قانون» دوگونه قابل تفسیر است؛ بنابر تفسیر اول این استثناء محدود به موازین شرعی و بنابر تفسیر دوم محدود به سلب مالکیت برای منافع عمومی پس از پرداخت بهای عادلانه است. اگرچه بنا بر هر یک از این دو تفسیر احترام به حق مالکیت در حقوق ایران محفوظ است ولی تجربه چندین دهه اجرای قانون اساسی، اصلاح آن و اضافه شدن اصول مربوط به منع مصادره و منحصر شدن استثنای سلب مالکیت به تامین منافع عمومی بعد از پرداخت بهای عادلانه را گریزناپذیر ساخته است.
 
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • M Amini 1
  • S.S Kashani 2
کتاب ها
- اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، (1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
- عراقی، احمد، (1331)، حقوق اساسی ایران، تهران، چاپ اقبال
- فتحی، محمد و کوهی اصفهانی، کاظم، (1394)، اصول قانون اساسی در پرتو نظرات شورای نگهبان (1359-1394)، جلد اول، چاپ اول، پژوهشکده شورای نگهبان
- فرهنگ قهرمانی عطاء الله، (1356) قانون اساسی، اصلاحات و سیر تکامل آن، چاپخانه مجلس شورای ملی
- قاضی، ابوالفضل، (1368)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، جلد اول، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
- کاتوزیان ناصر، (1388)، از کجا آمده ام، آمدنم بهر چه بود؟ (سرگذشت خودنوشت)، چاپ سوم، تهران، شرکت سهامی انتشار
- کاشانی سید محمود، (1394)، قراردادهای ویژه، چاپ دوم، نشر میزان
- کامیار، غلامرضا، (1394)، حقوق اداری اموال: سلب مالکیت به سبب منفعت عمومی، چاپ اول، انتشارات مجد
- مدنی، سید جلال الدین، (1370)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، نشر همراه
- مهرپور، حسین، (1393)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ پنجم، نشر دادگستر
- نجفی موسی، فقیه‌حقانی موسی، (1395)، تاریخ تحولات سیاسی ایران، چاپ دهم، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
- هاشمی، محمد، (1382)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، چاپ چهارم، نشر میزان
مقاله ها
- ویژه، محمدرضا، مراجع صیانت از قانون اساسی و حمایت از مالکیت: نگرشی تطبیقی بر عملکرد مراجع صیانت از قانون اساسی ایران و فرانسه، فصلنامه پژوهش حقوق، سال دوازدهم، شماره 29، تابستان 1389
- پیلوار، رحیم، ضرورت دفاع از اموال خصوصی در برابر اخذ آنها از سوی دولت برای نفع عمومی (همراه با مطالعه تطبیقی)، نشریه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 1، بهار و تابستان 1393
گفتگوها
- قائمی، علی، (بهمن 1394)، گفتگو با نگارنده پیرامون روند تصویب اصول قانون اساسی در مجلس خبرگان، تهران
- کاشانی سید محمود، (بهار 1395) گفتگو با نگارنده پیرامون اصل 22 قانون اساسی، تهران
- کریمی، سید جعفر، (بهمن 1394) گفتگو با نگارنده پیرامون مبانی فقهی احترام به مالکیت، قم
ب) انگلیسی
Books:
- Banning, Theo R. G. van, (2001), The Human Right to Property, INTERSENTIA.
- Bondt, Walter & Bocken, Hubert, (2001), Introduction to Belgian Law, Kluwer Law International.
- Seigan Bernard H., (2001), Property Rights from Magna Carta to the fourteenth amendment, Social Philosophy and Policy Foundation.
- Trstenjak, Verica and Weingerl, Petra, (2016), The Influence of Human Rights and Basic Rights in Private Law, (Ius Comparatum - Global Studies in Comparative Law), Springer
Articles:
- Amuzegar Jahangir, (2007)“Islamic Social Justice, Iranian Style”, MIDDLE EAST POLICY, Vol XIV, No3.
- Anderson, Chandler P., (1927) “Basis of the Law against Confiscating Foreign-Owned Property”, THE AMERICAN JOURNAL OF INTERNATIONAL LAW, Vol. 21, No. 3.
- Sullivan Edward J., (2013), “A Brief History of the Takings Clause”,
- Versteeg Mila, (2015)“Politics of Taking”, NORTHWESTERN UNIVERSITY LAW REVIEW, Vol 109, No 3.
ج) مراجع اینترنتی
- https://www.gsblaw.com/news/publication/a_brief_history_of_the_takings_clause/
- https://www.nccs.net/private-property-rights.php
(national center for constitutional studies official website) (last checked in Jan 2016)
- http://www.constitutionnet.org/files/1923_-_egyptian_constitution_english_1.pdf
(متن قانون اساسی 1923 مصر)
- http://www.constitution.org/cons/iraq/iraqiconst19250321.html
(قانون اساسی 1925 عراق)
- http://www.afghan-web.com/history/const/const1923.html
(قانون اساسی 1923 افغانستان)
- http://www.anayasa.gen.tr/1876constitution.htm
(قانون اساسی 1876 عثمانی)
- http://pdba.georgetown.edu/Constitutions/Brazil/brazil1824.html#mozTocId158438
(قانون اساسی 1824 برزیل)
- http://mjp.univ-perp.fr/constit/gr1844.htm
(قانون اساسی 1844 یونان به زبان فرانسه)
- http://www.unodc.org/tldb/pdf/Lebanon_const_1926.pdf
(قانون اساسی 1926 لبنان)
- http://www.drbronsontours.com/bronsonspanishconstitutionof1812.html
(قانون اساسی 1812 اسپانیا)
- http://www.const-court.be/en/basic_text/belgian_constitution.pdf
(قانون اساسی 1831 بلژیک با اصلاحات بعدی)
- http://www.hoelseth.com/royalty/austria/austrianconst18490304.html#Section%20III
(قانون اساسی 1849 اتریش)
- http://www.constitutia.ro/const1866.htm
(قانون اساسی 1866 رومانی)