ارث خیار در فقه امامیه و حقوق ایران بارویکردی انتقادی به ماده 445

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 تحقیقات بنیادین

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد مقدس

3 گروه حقوق و علوم سیاسی دانشکده ادبیات دانشگاه بیرجند

4 کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه رضوی

چکیده

چکیده
خیار یکی از حقوق شخص است که بر اساس مبانی قرآنی، روایی و اجماع فقیهان پس از مرگ وی به ورثه او منتقل می‌شود. قانون مدنی در ماده 445 اصل انتقال خیار به ورثه را پذیرفته است. بااین‌وجود در این قانون، راهکاری برای نحوه اعمال خیار در فرض تعدد ورثه، ارائه نشده است. قدر متیقن این است که در فرض توافق تمامی ورثه بر اعمال یا اسقاط حق خیار، بر اساس توافق ایشان رفتار می شود اما در فرض حصول اختلاف، در بین فقها و حقوق دانان دیدگاه‌های متعددی در خصوص نحوه اعمال خیار، وجود دارد. این دیدگاه‌ها عبارت‌اند از؛ نظریه استقلالی بودن حق هریک از ورثه، نظریه حق مستقل داشتن هریک از ورثه در حصه خود، نظریه عام بدلی بودن حق خیار و نظریه جمعی بودن (عموم مجموعی). در پژوهش حاضر پس از نقد و بررسی نظریات مطرح شده، نظریه چهارم به‌عنوان راه‌حل نهایی فقهی و حقوقی مسئله برگزیده شده و پیشنهاد اصلاح ماده 445 قانون مدنی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The inheritance of option right in Imamiyah jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Roshan 1
  • sayyed Ali Razavi 2
  • sayyed Mohammad Razavi 3
  • sayyed Mohammad Ali Mosavifakhr 4
1 Fundamental search
2 Ph.D. condidate in Private Law Razavi University
3 Birjand University
4 Razavi university
چکیده [English]

Abstract: According to the Quran and traditions Options are one of the rights of the person and will be transferred to his inheritor after his death. Although the Transfer of Options to the inheritor has been accepted in Article 445 of the Iranian Civil Code, However, there isn’t any provision about how to apply this right when Number of heirs is more than one person. Undoubtly if all of the inheritor agree on the termination of the contract, the contract will be rescind and Also, if they agree on the Remaining contract. But there are several views and perspectives if they have different opinion. These views are: Theory that gives an independent right in all of the option right to any one of the inheritor, Theory that gives an independent right to any one of the inheritor in his share, Theory that gives options right to inheritor title So that if one of them rescisse the contract, the contract will be revocated, Theory says This right belongs to all inheritor؛ they shall aplly this right only together. After review and critique of all theories in this article the fourth theory was chosen as the final jurisprudence and legal solution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right
  • warrant
  • inheritance
  • apply options
  • amount of inheritor Right
فهرست منابع
الف) منابع عربی
کتاب
1. قرآن کریم.
2. ابن بابویه قمی، ابى جعفر محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین، 1404 ق.
3. ابن زهره حلبی، حمزه بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع ، قم: نشر اعتماد،
1417 ق.
4. ابن قدامه، عبدالله، المغنی فی فقه الامام احمد بن حنبل شیبانی، بیروت: دارالفکر، 1405 ق.
5. ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت: دارالفکر، 1414 ق.
6. ابوغده، عبدالستار، الخیار و أثره فی العقود، کویت: مطبعه مقهوی، 1395 ق.
7. آخوند خراسانی، محمد کاظم، حاشیة کتاب مکاسب، تهران: وزارت ارشاد اسلامی 1406 ق.
8. اردبیلى، احمد، مجمع الفائدة والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان ، قم: انتشارات جامعه
مدرسین، 1403 ق.
9. إصفهانی، محمد حسین ، حاشیة کتاب المکاسب، قم: انتشارات علمیه، 1418 ق.
10 . انصاری، شیخ مرتضى، مکاسب، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1420 ق.
11 . باز اللبنانی، سلیم رستم ، شرح المجلة، بیروت: المطبعة الادبیة ، 1923 م.
12 . بحرانی، شیخ یوسف، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة ، قم: مؤسسة النشر
الاسلامی، 1408 ق.
13 . ثروت الونداوی، کمال، شرح احکام عقد البیع دراسة مقارنة مع مجموعة من التشریعات العرب یة
والاجنبیة، بغداد: مطبعة دار السلام، 1973 م.
14 . حسینی روحانی، سید محمد صادق، فقه الصادق، قم: المطبعة العلمیة، 1412 ق.
15 . حسینی روحانی، سید محمد صادق، منهاج الفقاهة، قم: مطبعه یاران، 1418 ق.
16 . حسینی عاملی، سید محمد جواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامه ، قم: مؤسسة آل
البیت، بی تا.
17 . حسینی مراغی، میر عبدالفتاح، العناوین الفقهیه، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1417 ق.
18 . حکیم، سید محسن طباطبایى، منهاج الصالحین، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1410 ق.
19 . حلی، ابوالقاسم جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام ، تهران:
انتشارات استقلال، 1409 ق.
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 82 ارث خیار در فقه امامیه و حقوق ایران با رویکردی انتقادی...
57
20 . حلی، ابوالقاسم جعفر بن حسن،، المختصر النافع فی فقه الإمامیة ، قم: مؤسسة المطبوعات
الدینیة، 1418 ق.
21 . حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال والحرام ، قم:
مؤسسة النشر الاسلامی، 1413 ق.
22 . حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر، إرشاد الأذهان إلى أحکام الایمان، قم: مؤسسة النشر
الاسلامی، 1410 ق.
23 . حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر ، تحریر الأحکام، قم: مؤسسة آل البیت(ع) للطباعة و
النشر، بی تا.
24 . حلی، علامه حسن بن یوسف بن مطهر، تذکرة الفقهاء ، قم: المکتبة الرضویة لاحیاء الآثار
الجعفریة، بی تا.
25 . حمد شراره، عبدالجبار، نظریه نفی الضرر فی الفقه الاسلامی المقارن، طهران: رابطه الثقافه
و العلاقات الاسلامیه، 1418 ق.
26 . حیدر، علی، درر الحکام شرح مجلة الاحکام، تعریب المحامی فهمی الحسینی، بیروت:
منشورات مکتبة النصر، بی تا.
27 . خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع ، طهران: مکتبه الصدوق،
1405 ق.
28 . سنهوری، عبدالرزاق احمد، نظریه الحق فی الفقه الاسلامی، بیروت: دار احیاء التراث العربی،
1997 م.
29 . شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج، قاهره: مطبعه البابی، 1377 ق.
30 . شهید اول، محمد بن مکى، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى،
قم، 1417 ق.
31 . شهید اول، محمد بن مکى، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی،
1414 ق.
32 . شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام إلى تنقیح شرائع اسلام، قم: مؤسسة
معارف اسلامی، 1413 ق.
33 . شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، قم: انتشارات
داوری، 1410 ق.
34 . طاهرى، حبیب الله، حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1418 ق.
35 . طباطبائى، سید على، ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، قم: مؤسسة آل البیت ( ع )
للطباعة والنشر، 1404 ق.
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 82 ارث خیار در فقه امامیه و حقوق ایران با رویکردی انتقادی...
58
36 . طباطبایى حائرى، سید على، الشرح الصغیر فی شرح مختصر النافع، قم: انتشارات کتابخانه
آیة الله مرعشى نجفى، 1409 ق.
37 . طباطبائی یزدی، سید محمد کاظم، حاشیة المکاسب، قم: مؤسسة اسماعیلیان، 1387 ق.
38 . طوسی، أبی جعفر محمد بن حسن، الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1407 ق.
39 . طوسی، أبی جعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار
الجعفریة، 1387 ق.
40 . عامری، سعدون، الوجیز فی شرح العقود المسماة فی البیع والایجار، بغداد: مطبعة العانی، 1974 م.
41 . فاضل آبی، حسن بن أبی طالب، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، قم: مؤسسة النشر
الاسلامی ، 1410 ق.
42 . فخر المحققین، شیخ أبی طالب محمد بن الحسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح
إشکالات القواعد، قم: المطبعة العلمیة، الطبعة الأولى، 1387 ق.
43 . فضلی، جعفر، الوجیز فی شرح العقود المدنیة البیع والایجار والمقاولة، بی جا، دار الکتب
للطباعة والنشر، 1989 م.فیومى، احمد بن محمد مقرى، المصباح المنیر فی غریب الشرح
الکبیر للرافعی، قم: منشورات دار الرضی، بی تا.
44 . قاضی، منیر، شرح المجلة، بیروت: مطبعة العانی، 1949 م.
45 . کاشف الغطاء، محمد حسین، تحریر المجلة، نجف: المکتبة المرتضویة، 1359 ق.
46 . کرکی، شیخ علی بن الحسین(محقق ثانی)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسة آل
البیت لاحیاء التراث، 1408 ق.
47 . کلینی رازی، محمد بن یعقوب، الروضة من الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1389 ق.
48 . مبارک، سعید، الملاحویش، طه، الفتلاوی، صاحب عبید، الوجیز فی العقود المس ماة البیع
والمقاولة، بغداد: دار الحکمة للطباعة والنشر، 1993 م.
. 49 . معلوف، لوییس، المنجد فی اللغه، تهران: انتشارات فرحان، 1379
50 . موسوی خمینی، سید روح الله، البیع، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1410 ق.
. 51 . موسوی خمینی، سید مصطفی، الخیارات، قم: مؤسسة تنظیم ونشر آثار امام خمینی (ره)، 1376
. 52 . موسوی خوئی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، قم: مکتبه العلمیه، 1377
53 . میرزاى قمى، ابو القاسم بن محمد حسن، جامع الشتات، تهران: مؤسسه کیهان، 1413 ق.
54 . نجفی، شیخ محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام ، تهران: دار الکتب
. الاسلامیة، 1367
55 . نجفی خوانساری، شیخ موسى، منیة الطالب فی شرح المکاسب، تقریرات میرزا محمد حسین
نائینى، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1418 ق.
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 82 ارث خیار در فقه امامیه و حقوق ایران با رویکردی انتقادی...
59
56 . نراقى، احمد بن محمد مهدی ، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت
علیهم السلام لاحیاء التراث، 1419 ق.
57 . نهاوندی، محمد بن میرزا عبدالرحیم، ضیاء الابصار فی مسائل الخیار، مشهد: بنیاد پژوهشهای
. آستان قدس رضوی، 1391
58 . وحید بهبهانی، محمد باقر، حاشیة مجمع الفائدة والبرهان، قم: منشورات مؤسسة علامة وحید
بهبهانی، 1417 ق.
59 . هاشمى شاهرودى، سید محمود، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم
السلام، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، 1423 ق.
ب) منابع فارسی
کتاب
. 60 . فیض، علی رضا، مبادی فقه و اصول،ا نتشارات دانشگاه تهران، 1382
. 61 . امامی، سید حسن، حقوق مدنی، تهران، انتشارات اسلامیه، 1372
62 . کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری شرکت بهمن
. برنا، 1376
63 . بروجردی عبده، شیخ محمد، اصول قضایی حقوقی مستخرجه از احکام دیوان عالی
. کشور، قسمت دوم، تهران: انتشارات رهام، 1382
مقاله
64 . محمدی، ابوالحسن، ارث خیار، سایت قوانین معاونت آموزش دادگستری استان تهران(ژوئن
http://ghavanin.ir/PaperDetail.asp?id= 2018 )، قابل دسترس در: 87