%0 Journal Article %T «از دادرسی تا دادرسی منصفانه » تحول در مفهوم و قلمرو کلاسیک دادرسی و تضمینات آن %J فصلنامه تحقیقات حقوقی %I دانشگاه شهید بهشتی %Z 1024-0772 %A یاوری, اسدالله %D 2015 %\ 02/20/2015 %V 17 %N 68 %P 209-238 %! «از دادرسی تا دادرسی منصفانه » تحول در مفهوم و قلمرو کلاسیک دادرسی و تضمینات آن %R %X در دهه‌های اخیر ظهور و گسترش مفهوم «دادرسی منصفانه» در انواع دادرسی و رسیدگی در درون و بیرون دستگاه قضایی به مؤلفه‌ای بنیادین و حتی معیار و شاخص مشروعیت هرگونه رسیدگی به دعاوی تبدیل شده است؛ ضمن اینکه امروزه در اکثر نظام‌های حقوقی به تأسی از اسناد بین‌المللی و آرای نهادهای نظارتی آن‌ها، اصول و تضمینات دادرسی منصفانه به حقوق داخلی کشورها نیز راه یافته و مورد شناسایی قرار گرفته است. با وجود این، کم‌تر، به نحو مشخص و متمرکز، به موضوع تفاوت‌های تضمینات و اصولی که در مجموعه دادرسی منصفانه ارائه گردیده با مفهوم سنتی از تضمیناتی که در گذشته در قوانین و مقررات مربوط به دادرسی به نحو پراکنده وجود داشته، پرداخته شده است. به عبارت دیگر، مثلاً چه تفاوت مفهومی، و از حیث قلمرو، میان استقلال و بی‌طرفی که به نحو سنتی در مورد مرجع رسیدگی و دادرسی وجود داشته با آنچه به همین عنوان در مجموعه دادرسی منصفانه وجود دارد، دیده می‌شود؟ همین پرسش را می‌توان در خصوص اصل برائت و تضمینات دیگر نیز مطرح نمود. با بررسی‌های به‌عمل آمده، مشخص می‌گردد که تفاوت‌های قابل توجهی میان مفهوم و قلمرو و کم‌‌ّو‌کیف اعمال هر یک از تضمینات سنتی با معادل آن در مجموعه دادرسی منصفانه وجود دارد؛ این تفاوت‌ها را می‌توان ناشی از لزوم واقع‌گرایی و عینیت‌گرایی در حمایت مؤثر از حق‌های بشری ماهوی از طریق حق‌های آیینی (مجتمع در «حق بر یک دادرسی منصفانه») دانست؛ ضمن اینکه حق بر یک دادرسی منصفانه، خود، به عنوان یک حق ماهوی و جوهری نیز شناسایی شده است. این رویکرد با تفسیری نو و مستقلاز تفاسیر کلاسیک در تعیین و تبیین مفهوم و قلمرو هر یک از تضمینات، و حتی افزودن تضمینات نو در جهت واقعی کردن و منصفانه کردن رسیدگی‌های اداری، شبه‌قضایی و قضایی، در چارچوب حمایت از حقوق بشر حرکت می‌نماید. در واقع، آنچه اهمیت دارد، واقعی بودن رعایت تضمینات دادرسی به نحو مؤثر و جدی است و نه صرف رعایت شکلی و تشریفاتی آن؛ امری که دیوان اروپایی حقوق بشر (به عنوان یک نهاد نظارتی منطقه‌ای) با تفسیر خود از ماده 6 کنوانسیون اروپایی حقوق بشر تا حد زیادی در انجام آن موفق بوده است %U https://lawresearchmagazine.sbu.ac.ir/article_56524_5c8ae6ced7902762d9b9e05ce4913587.pdf