صلاحیت تخصصی یا اختصاصی محاکم

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.

چکیده

صلاحیت اولین مقولهایی است که هر مرجع حل اختلافی قبل از ورود به اصل دعوا با بررسی آن خود را نسبت به رفع خصومت مطروحه شایسته یا غیر صالح مییابد. در نظام حقوقی ایران محاکم گوناگونی برای حل و فصل دعاوی حقوقی ایجاد شده است، که برخی از آنها صلاحیت عامی جهت رسیدگی به تمامی دعاوی، مگر آنچه بهطور خاص از صلاحیتشان خارج شده است، دارند این در حالی است که محاکم خاص دیگری نیز در نظام حقوقی وجود دارد که فقط برای رسیدگی به موضوعات مصرح در قانون تشکیل دهندهشان به صورت کاملاً حصری صلاحیت دارند. این دسته از محاکم که با عنوان مراجع اختصاصی شناخته میشوند، یا جزئی از نظام دادگستری عمومیاند و یا به نحو جداگانه و مستقل از دادگستری عمومی مشغولاند. از سوی دیگر نیز در دادگاههای عمومی دادگستری شعبی با قاضی آموزشدیده به پروندههای موضوعات خاصی که رسیدگی به آنها مستلزم داشتن دانش و آگاهی در مورد موضوع تخصصی است، رسیدگی میکنند. این نوع از دادگاههای عمومی که در نظام حقوقی ایران به دادگاههای تخصصی مشهوراند، علاوه بر صلاحیت خاصی که نسبت به موضوع تخصصی دارند، صلاحیت عامشان که ناشی از دادگاه عمومی بودنشان است، نیز به قوت خود باقی است. در این نوشتار مختصر برآنیم تا اولاً: به تعریف و بررسی اصول کلی و ویژگیهای دادگاههای اختصاصی و تخصصی در نظام حقوقی ایران بپردازیم، سپس به بررسی قوانین مختلفی که به تأسیس دادگاه اختصاصی پرداختهاند، یا با اختصاص شعبی از دادگاههای عمومی به رسیدگی به پروندههای با موضوعات تخصصی، دادگاه تخصصی تشکیل دادهاند، میپردازیم.

کلیدواژه‌ها