مطالعه تطبیقی ضمانت اجرای غیرمنصفانگی شروط قراردادی در ایران، ایالات متحده امریکا و اتحادیه اروپا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانش آموخنه دوره دکترای تخصصی حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی.عضو هیات

چکیده

رواج برخی شروط قراردادی علی رغم غیرمنصفانگی و دشوار شدن وجود اراده آزاد موجب گردیده نظریه شروط غیرمنصفانه در سده های اخیر در نظام های حقوقی دنیا رایج شود. رسیدن به غایت نهایی مقابله با غیر منصفانگی و تحقق حمایت از قربانی این شروط عبارتست از تامل بمنظور برقراری ضمانت اجرایی که قادر به اعطای حمایت حداکثری از زیان دیدگان غیرمنصفانگی باشد. مطالعات انجام شده نشان میدهد جلوگیری از ایجاد شکاف بیشتر بین طرف قوی برخوردار از وضعیت مسلط و طرف ضعیف کم برخوردار به عنوان آرمان عدالت طلبان، در نهایت منجر به تصویب دستورالعمل 13/93 اتحادیه اروپا شده، دولت های عضو هر یک مفهومی از بطلان مطلق، بطلان نسبی و یا حمایتی را که بر مبنای آن، بطلان یک شرط می تواند "منحصراً" به نفع طرف ضعیف رخ دهد، به عنوان ضمانت اجرای غیرمنصفانگی شروط قراردادی به رسمیت شناخته اند. از سوی دیگر پذیرش نظریه خلاف وجدان بودن در ایالات متحده امریکا به اتخاذ این اصل در قانون متحدالشکل تجاری در نیمه قرن بیستم باز می گردد که با هدف خلق اندام حقوقی واحد در سرتاسر امریکا بوجود آمده و صراحتا انتخاب ضمانت اجرا را به عنوان یک امر موضوعی به دادگاه محول کرده است. در حقوق ایران قابلیت های موجود در فقه و نیز تمسک قضات به اصول حقوقی و تکنیک های تفسیری می تواند کارگشا باشد که از جمله مهم ترین آنها استناد به نظم عمومی، لاضرر و سوء استفاده از وضعیت اضطرار می باشد لیکن دستاورد تحقیق حکایت از لزوم اقدام صریح قانونگذار دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study on the Sanctions of unfair terms in Iran, United States of America and European Union

نویسندگان [English]

  • S Hossein Safaii 1
  • negar shomali 2
1 Department of Law, Faculty of Law, University of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
2 Department of Law, Faculty of Law, Univercity of Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Prevalence of some contractual terms, in spite of their unfairness, changing the issue to an undeniable fact, confronting free will with difficulty in contractual relationships, have caused theory of unfair terms to be common in all law systems in recent centuries, in a way that now a days, few countries can be found which have no trace of development of the theory. Recognition of concept of unfairness and determining a criterion to identify it, are not necessarily enough to achieve final goal of confronting unfairness. Another aspect of supporting victims of such contractual terms is intention to establish enforcement which can give maximum protection to losers of such unfairness.
Studies have shown that preventing a further split between the dominant supporter and the poorly-constrained side lead to the adoption of the EU directive of 13/93 that member states have recognized absolute invalidity, relative invalidity, right of terminate .ََAccepting the theory of unconscionability in the United States is to reciprocate this principle in the UCC in the mid-20th century and if the court as a matter of law finds the clause to have been unconscionable will choose the Sanction.
In Iran law, the existing capabilities in jurisprudence, as well as the judiciary's consideration of legal principles and interpretative techniques, can be applied in this regard. One of the most important of these is the censorship of public policy and the abuse of the state of emergency. However, the results of the investigation indicate the need for the legislator to act explicitly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • unfairness
  • contractual terms
  • absolute invalidity
  • relative invalidity
  • right of terminate
فهرست منابع
الف) منابع فارسی
کتاب
1. احمدی واستانی، عبدالغنی، نظم عمومی در حقوق خصوصی، چاپ اول، تهران: کتابخانه ابن سینا، 1341.
2. انصاری، علی، تئوری حسن نیت در قراردادها، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل، 1388.
3. بهرامی احمدی، حمید، سوء استفاده از حق: مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام‌های حقوقی، چاپ اول، تهران: انتشارات اطلاعات تهران، 1370.
4. دیلمی، احمد، حسن نیت در مسئولیت مدنی، چاپ دوم، تهران: نشر میزان، 1389.
5. سیاح، احمد، فرهنگ دانشگاهی عربی فارسی: ترجمه المنجد الابجدی، چاپ ششم، تهران: فرهان، 1381.
6. صفایی، سید حسین، حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها،جلد 2، چاپ سوم، تهران: نشر میزان، 1387.
7. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد 2، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1388.
8. کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، جلد3، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1385.
9. کریمی، آیت، کلیات حقوق بیمه، چاپ اول، تهران: پژوهشکده بیمه، 1387.
10. محمدی، ابوالحسن ، قواعد فقه، چاپ دوم، تهران: نشر اطلاعات، 1373.
11. مطهری، مرتضی ، بیست گفتار، چاپ دوم، قم: نشر حوزه، 1347.
12. نبوی زاده، آیت ا...، سوء استفاده از حق در حقوق قراردادی، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل، 1390.
مقاله
13. آل شیخ، محمد، حقوق و تعهدات بیمه گذار، فصلنامه صنعت بیمه، شماره 3، 1384.
14. اصغری آقمشهدی، فخرالدین، حسن نیت در انعقاد قرارداد در حقوق ایران و انگلیس، اندیشه‌های حقوق خصوصی، 1387، شماره12.
15. الهیان، مجتبی،  شروط غیرمنصفانه در قراردادهای بیمه و آثار آن از منظر فقه و حقوق ایران، مجله پژوهش‌های فقهی، 1392، شماره1.
16. امینی، منصور، حسن نیت در قراردادها از نظریه تا عمل؛ نگاهی به موضوع در نظام حقوقی کامن لا، مجله حقوق تطبیقی، 1390، شماره 2.
17. امینی، منصور؛ عابدیان، میر حسین؛ کرمی، سکینه، نحوه مقابله نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان در ایران، مجله تحقیقات حقوقی، 1391، شماره 150.
18. حدّادی، مهدی، مقایسه مفهوم و کارکرد نظم عمومی در نظام حقوق بین الملل با نظام‌های حقوق ملی، مجله حقوق خصوصی،1389، شماره 16.
19. حسینی، سید هادی، حکمت‌های تحریم ربا، فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، 1381، شماره 5.
20. سیملر، فیلیپ، راه حل حقوق فرانسه در مقابله با شروط تحمیلی، مترجم: عباس قاسمی حامد، مجله تحقیقات حقوقی، 1377، شماره 23و24.
21. شهابی، مهدی، قرارداد به مثابه قانون طبیعی (عقلی)؛ تاملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در نظام حقوق قراردادهای ایران و فرانسه، مطالعات حقوق تطبیقی، 1394، شماره 2.
22. شیروی، عبدالحسین، نظریه غیرمنصفانه و خلاف وجدان بودن شروط قراردادی در حقوق کامن لو با تاکید بر حقوق انگلستان، آمریکا و استرالیا، مجله مجتمع آموزش عالی قم، 1381، شماره 14.
23. صادقی، محسن، مفهوم و اعمال نظم عمومی در مراجع قضایی و جلوه‌های نوین آن، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1384، شماره 68.
24. علیزاده، مهدی، مبانی اصل حسن نیت و رفتار منصفانه در قراردادها، مجله الهیات و حقوق، 1384، شماره 16و 15.
25. قاسمی حامد، عباس ، حسن نیت در قرارداد مبنای تعهد به درستکاری و تعهد به همکاری در حقوق فرانسه، مجله تحقیقات حقوقی، 1386، شماره 46.
26. قنواتی، جلیل، اصل آزادی قراردادی قراردادها و شروط غیر عادلانه، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهارم و دوم، 1389، شماره 1/85.
27.کرمی، سکینه، نابرابری قدرت چانه زنی به عنوان مبنایی برای کنترل قرارداد، مجله حقوق تطبیقی، 1395، شماره 2.
28. موسوی بجنوردی، سید محمد، نقش حسن نیت در عقود و قراردادها در فقه و حقوق، فصلنامه حقوق و علوم سیاسی، 1386، شماره 2.
پایاننامه
29. کرمی، سکینه، شروط ناعادلانه قراردادی، رساله دکتری، میرحسین عابدیان، دانشگاه شهید بهشتی، 1392
30. کریمی، گیتی، اعمال قواعد عمومی قراردادها در شروط تحمیلی، پایاننامه کارشناسی ارشد، عباس کریمی، دانشگاه تهران، 1380.
ب) منابع خارجی
منابع عربی
31. ابن قدامه، حسن، المغنی، قاهره: هجر للطباعه و النشر، 1408.
32. انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب، جلد 1، قم: انتشارات دهاقانی، 1372.
33. _____________، مکاسب، جلد 15، تهران: موسسه نور، 1410.
34. خمینی، روح ا...، کتاب البیع، جلد 2، تهران: وزارت ارشاد اسلامی، 1408.
35. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 22، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1404.
36.____________، بی تا، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 23، بیروت: دار احیاء التراث العربی
37. وهبه، زحیلی، الفقه المالکی، دمشق: دار الغد، 1426.
 
منابع انگلیسی
book
38. Black, H. Black’s Law Dictionary,Thomson West, 2004.
39. Calamari, J. The law of contracts, 3re Ed, 1997.
40. Cicoia, C. Protection of the Weak Contractual Party in Italy v. United States Doctrine of Unconscionability,A Comparative Analysis, 2003.
41. Godley, J. An Introduction to the Comparative Study of Private Law, Readings, Cases, Metris, Arthue Taylor Von Mehren, 2006.
42. March, P.D.V, Comparative Contract Law, England, France, Germany, 1993.
43. Markesinis S. UnberathHannes and Johnson Angus, The German Law of Contract a Comparative Treatise, Second Edition, Oxford Portland, Oregon, 2006.
Article
44. Angelo,A.h, “Unconscionable Contracts: A Comparative Study of the Approaches in England, France, Germany, and the United States”, Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Review, 1992, Lev 455,Vol 14.
45. McLaughlin,G.”Unconscionability and Impracticability: Reflection on Two UCC IndeterminacyPrinciples”, Loyola of Los Angeles International and Comparative Law Journal, 1992, Vol.14.
46. Merrill, D. “Legislation Unfair Contract Terms the European Approach”, The Modern Law Review, 1993, vol. 56.
47. Powers, P. “Defining the Indefinable: Good Faith and the United Conversion on Contracts for the International Sale of Goods”, Journal of Law and Commerce, 1999, Vol. 18, no 2.
48. Sandrock, O. “The Standard Contract Terms”, The American Journal of Comparative Law, 1978, Vol.26.
49.Wertheimer, A.“Unconscionability and Contracts”, Business Ethics Quartely, 1992,  Vol. 2. No 4.
50. Zamir, E. “Procedural and Substantive Fairness in Contract Law; Exploitation and Duress as Test Cases”, Hebrew university of Jerusalem Journal, 2015, vol.34.