1

Abstract

Money devaluation or Inflation is an economic phenomenon which has become a global problem over the last two centuries and also has some legal dimensions. Legally, the responsibility for damage as the result of monetary devaluation is different before and after the due payment date.This article considers the opinions of Islamic jurisprudents on damage due to monetary devaluation on payments after the due date. In many research studies and opinions expressed in Islamic jurisprudence or legal writings, the concept and scope of monetary devaluation damages (after the due date and late payment) has not been distinguished from the scope and provisionsof other similar topics (such as late payment and money devaluation damage before the due date). Thishas caused confusion and lack of clarity regarding subject of the dispute.In this article, only opinions of Islamic jurisprudents on monetary devaluation damage after the due date is considered: they are classified into six general groups and are analyzed and criticized. After determining the nature of today’s money (paper money, electronic money etc.) under titles such as fungible and non-fungible, property and capable of being owned, it is shown that,over time, money can be considered either fungible or non-fungible. In addition, today’s money is a credit and contractual property, and the concept of property is not separable from that of being capable of being owned. So, damage to the capability of being owned is deemeda damage to property and, based on the principle of harm, should be compensated. In addition, to exempt a late-payer from responsibility when they have committed a contractual default is inconsistent with the basis of liability in opinions of Islamic jurisprudence (according to the principle of harm, rule of liability of usurper, destruction, causation, rule Revue de Recherche Juridique, No. 71. 2015 B312 of enrichment without legal cause, condition, transgression and negligence, rule of bona fide, etc.) and cannot be justified.As a result, it isn’t reasonable to limit a late-payer’s liability and impose losses on innocent creditor who is without fault. Keywords Monetary devaluation damage, Inflation, Late payment damages, Debtor, Late-payer, Fungible and non-fungible, Property,Capable of being owned   

فهرست منابع
الف) فارسی
. 1. اسمیت، آدام؛ ثروت ملل، مترجم: سیروس ابراهیم زاده، چاپ اول، انتشارات پیام، 1357
، 2. انصاری، مسعود و طاهری، محمد ؛ دانشنامه حقوق خصوصی، ( 3 جلدی)، ج 3
. چاپ دوم، تهران، انتشارات محراب فکر، 1386
3. بروجردی، سیدحسین؛ منابع فقه شیعه (جامع احادیث الشیعه)، ج 23 ، مترجمان: احمد
اسماعیل تبار و سید احمد رضا حسینی و محمد حسین مهوری، چاپ اول، بی جا ،
. انتشارات فرهنگ سبز، 1388
. 4. پولادی، ابراهیم؛ مهریه و تعدیل آن، چاپ اول، تهران، نشر دادگستر، 1383
پول و پرسش های جدید فقهی - میز گرد فقها » ؛ 5. تجلیل، شیخ ابوطالب
فصلنامه فقه اهل بیت، سال دوم، ش ،« پیرامون احکام فقهی کاهش ارزش پول
. 7، پاییز 1375
مجله ،« جایگاه الفاظ و معانی در قراردادهای مالی » ؛ 6. تسخیری، محمد علی
.1384 ، اقتصاد اسلامی، ش 18
نوسانات ارزش پول و تأثیر آن بر سپردههای مدت » ؛--------------- .7
مجموعه سخنرانیها و مقالات هفتمین سمینار بانکداری اسلامی، چاپ اول، ،« دار
. تهران، مؤسسه بانکداری ایران - بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1375
فصلنامه فقه اهل ،« بررسی اوراق نقدی از منظر فقهی » ؛ 8. حائری، سید کاظم
.1378 ، البیت، سال پنجم، ش 19 و 20
. 9. خمینی، روح الله؛ استفتائات، ج 2، چاپ سوم، قم، انتشارات اسلامی، 1375
10 . -----------؛ تحریر الوسیله، ( 4جلدی)، ج 2، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات
. اسلامی، 1369
11 . خوئی، سید ابوالقاسم؛ توضیح المسائل، قم، چاپخانه علمیه قم، 1407 ق.
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 71 تحلیل و نقد اقوال فقهی پیرامون خسارات کاهش ارزش پول ...
37
12 . دفتر همکاری حوزه و دانشگاه؛ پول در اقتصاد اسلامی، تدوین: پرویز داودی و
. همکاران، قم، دفتر انتشارات اسلامی. 1377
13 . راجر لروی میلر و رابرت دبلیو پلسانیلی؛ پول و بانکداری نوین، مترجم: احمد
. ناهیدی، چاپ اول، تهران، نشر دانش امروز، 1374
آزمون پولی بودن تورم و شناسایی عوامل مؤثر » ؛ 14 . سلطانی، محمد و محمد لشکری
فصلنامه راهبرد یاس، ش 28 ، زمستان ،«(1387- بر تورم در اقتصاد ایران ( 1338
.1390
15 . سید رضی؛ نهجالبلاغه، مترجم: علی شیروانی، چاپ چهارم، قم، مؤسسه انتشارات
. دارالعلم، 1384
16 . شهیدی، مهدی؛ آثار قراردادها و تعهدات (دوره حقوق مدنی، ج 3)، چاپ سوم،
. تهران، انتشارات مجد، 1383
17 . صانعی، شیخ یوسف؛ استفتائات قضایی، ( 2 جلد ی)، ج 2، چاپ دوم، تهران، نشر
. میزان، 1384
18 . طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم؛ سؤال و جواب- استفتائات و آراء فقیه کبیر
سید محمد کاظم طباطبایی،به اهتمام: دکتر سید مصطفی محقق داماد و سید
محمود مدنی بجستانی و سید حسن وحدتی شبیری، چاپ اول، بیجا، مرکز نشر علوم
. اسلامی، 1376
19 . عمید، حسن؛ فرهنگ فارسی عمید، ( 1 جلدی)، چاپ اول، تهران، انتشارات فرهنگ
. نما، 1388
. 20 . فهیمی، فاطمه؛ حقوق مالی زن، چاپ دوم، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1385
مجله اقتصاد اسلامی، ش 3، پاییز ،« بهره بانکی همان رباست » ؛ 21 . قرضاوی، یوسف
.1380
. 22 . کاتوزیان، دکتر ناصر؛ اموال و مالکیت، چاپ پانزدهم، تهران، نشر میزان، 1386
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 71 تحلیل و نقد اقوال فقهی پیرامون خسارات کاهش ارزش پول ...
38
مجله کانون ،« مبانی حقوقی و مقررات بهره و زیان دیرکرد » ؛ 23 . کاشانی، محمود
. وکلای دادگستری مرکز، تهران، دوره جدید، ش 7 (ش پیاپی 176 )، فروردین 1381
فصلنامه فقه و حق وق، ش ،« نگاهی نو به ملاک حرمت ربا » ؛ 24 . گرامی، محمد علی
. 11 ، زمستان 1385
25 . گرجی، دکتر ابوالقاسم؛ مقالات حقوقی، ج 2، چاپ اول، تهران، مؤسسه انتشارات و
. چاپ دانشگاه تهران، 1369
. 26 . محمدی، ابوالحسن؛ قواعد فقه، تهران، نشر دادگستر، 1380
، 27 . مرکز تحقیقات قوه قضاییه؛ مجموعه آرای فقهی-قضایی در امور حقوقی ، ج 1
. چاپ اول، قم، بیتا، 1381
سود بانکی در بانکداری بدون ربا و » ؛ 28 . مظاهری، طهماسب وحق بیان، نرجس
مجموعه مقالات بیستمین همایش بانکداری اسلامی ، تدوین: ،« نظام پول اعتباری
دکتر مرتضی اله داد، چاپ اول، تهران، مؤسسه بانکداری ایران - بانک مرکزی جمهوری
. اسلامی ایران، 1388
29 . معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضاییه؛ مجموعه نظریات مشورتی فقهی در
. امور حقوقی، ج 1، چاپ دوم، تهران، انتشارات جنگل، 1389
30 . معاونت آموزش قوه قضاییه؛ مجموعه نشست های قضایی -مسا ئل آیین
. دادرسی مدنی، ج 2، چاپ اول، تهران، انتشارات جاودانه، 1387
31 . ------------------ -؛ سلسله پژوهشهای فقهی -حقوقی ( 10 ) بررسی
فقهی جبران کاهش ارزش پول، محقق: احمد علی یوسفی، چاپ اول، انتشارات جنگل،
.1388
پول و پرسش های جدید فقهی - میز گرد فقها » ؛ 32 . معرفت، محمد هادی
فصلنامه فقه اهل بیت، سال دوم، ش ،« پیرامون احکام فقهی کاهش ارزش پول
. 7، پاییز 1375
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 71 تحلیل و نقد اقوال فقهی پیرامون خسارات کاهش ارزش پول ...
39
بررسی فقهی حقوقی قوانین مربوط به جریمه و » ؛ 33 . موسویان، سید عباس
. فصلنامه فقه و حقوق، ش 4، بهار 1384 ،« خسارت تأخیر تأدیه در ایران
34 . ---------------؛ معاملات بانکی از دیدگاه مراجع تقلید، چاپ اول،
. تهران، پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1387
،« نظریه تبادل قدرت خرید و اثرات مترتب بر آن » ؛ 35 . موسوی بجنوردی، محمد
مجموعه سخنرانی ها و مقالات هفتمین سمینار بانکداری اسلامی، چاپ اول، مؤسسه
. بانکداری ایران، 1375
، 36 . میشکین، فردریک اس؛ اقتصاد پول بانکداری و بازارهای مالی، ( 2 جلدی)، ج 1
ترجمه و تألیف: دکتر حسین قضاوی، چاپ اول، تهران، مؤسسه عالی آموزش بانکداری
. ایران- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1388
37 . ----------------؛ اقتصاد پول بانکداری و بازارهای مالی، ( 2 جلدی)، ج
2، ترجمه و تألیف: دکتر حسین قضاوی، چاپ اول، تهران، مؤسسه عالی آموزش
. بانکداری ایران- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1388
38 . یوسفی، احمدعلی؛ ماهیت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن، تهران،
. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1377
فصلنامه ،« تحلیل تاریخی تورم و کاهش ارزش پول » ؛------------- .39
. اقتصاد اسلامی، قم، سال اول، ش 2، تابستان 1380
،« جبران کاهش ارزش پول در دیون و روابط مالی » ؛------------- .40
. فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی، ش 6، تابستان 1381
. 41 . -------------؛ ربا و تورم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1381
ب) کتب عربی
42 . انصاری، شیخ مرتضی؛ مکاسب، ( 3 جلدی)، ج 2، چاپ چهارم، بی جا ، مؤسسه
. مطبوعات دینی، 1385
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 71 تحلیل و نقد اقوال فقهی پیرامون خسارات کاهش ارزش پول ...
40
43 . بجنوردی، سید محمد حسن؛ القواعد الفقهیه، ( 7 جلدی)، ج 2، چاپ اول، قم، نشر
الهادی، 1419 ق.
44 . -------------------؛ القواعد الفقهیه، ( 7 جلدی)، ج 5، چاپ اول، قم، نشر
الهادی، 1419 ق.
45 . حر عاملی؛ وسائل الشیعه، ( 20 جلدی)، ج 13 ، بیروت - لبنان، دار احیاءالتراث العربی، بیتا.
46 . حلی، جمال الدین ابی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الأسدی (معروف به: علامه
حلی)؛ مختلف الشیعه، ( 12 جلدی)، ج 5، چاپ اول، قم، مؤسسه نشرالاسلامی، 1413 ق.
47 . --------------؛ منتهی المطلب، ( 2 جلدی)، ج 2، بیتا.
48 . خوانساری، سید احمد؛ جامع المدارک، ج 5، چاپ دوم، بی جا ، مؤسسه اسماعیلیان،
1405 ق.
49 . خمینی، روح الله؛ کتاب البیع، ( 5 جلدی)، ج 1، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
. خمینی، 1376
50 . -----------؛ کتاب البیع، ( 5 جلدی)، ج 2، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
. خمینی، 1376
. 51 . خویی، سید ابوالقاسم؛ مصباح الفقاهه، ( 5 جلدی)، ج 2، چاپ اول، قم، مکتبه الداوری، 1411
52 . ---------------؛ مصباح الفقاهه، ( 5 جلدی)، ج 3، چاپ اول، قم، مکتبه
الداوری، 1411 ق.
53 . ---------------؛ منهاج الصالحین، ( 2 جلدی)، ج 2، چاپ هجدهم، قم، مدینه
العلم-آیتالله خویی، 1410 ق.
54 . زین الدین الجعبی العاملی (معروف به: شهید ثانی)؛ شرح اللمعه، ( 2 جلدی)، ج 1، چاپ
. ششم، بیجا، مرکز نشر علوم اسلامی، 1371
، 55 . السنهوری، عبد الرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، ج 8
لبنان، داراحیاء، التراث العربی، 1958 م.
. 56 . صدر، سید محمد باقر؛ اقتصادنا، قم، دارالکتاب الاسلامی، 1369
فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 71 تحلیل و نقد اقوال فقهی پیرامون خسارات کاهش ارزش پول ...
41
57 . ---------------؛ البنک اللاربوی فی الاسلام،چاپ ششم، بیروت -لبنان،
دارالتعارف للمطبوعات، 1400 ق.
58 . صدوق، ابوجعفر محمدبن حسینبن موسیبن باویه قمی (معروف به: شیخ صدوق)؛ من
لا یحضره الفقیه، ( 4 جلدی)، ج 4، چاپ دوم، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه
علمیه قم، 1404 ق.
59 . طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم؛ حاشیه المکاسب، ( 2 جلدی)، ج 1، قم، مؤسسه
. اسماعیلیان، 1378
60 . -----------------------؛ العروة الوثقی، ( 6 جلدی)، ج 6، چاپ اول، قم،
مؤسسه نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، 1423 ق.
. 61 . طوسی، ابی جعفر (معروف به: شیخ طوسی)؛الخلاف، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1344
62 . مکارم شیرازی، ناصر؛ القواعد الفقهیه، ( 2 جلدی)، ج 1، چاپ سوم، ناشر: مدرسه
الامام امیرالمؤمنین، 1411 ق.
63 . نجفی، شیخ محمد حسن؛ جواهر الکلام ، ج 25 ، چاپ دهم، دارالکتاب الاسلامیه،
. تهران، 1374