نقش افراد، احزاب و گروه های سیاسی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

قانون اساسی مهم‌ترین سند قانونی یک کشور است. در ایران و در پسِ انقلاب 1357 و سقوط نظام دیکتاتوری، در پی استقرار نظامی نوین و مردمی، نظام جمهوری اسلامی برپا گشت و این پدیدار، مستلزم سندی راهبردی و ضابطه‌آور یعنی «قانون اساسی» بود. در این طیِّ­طریق در تقریر قانون مادر، افراد، احزاب و گروه‌های مختلف را بر آن داشت تا در تصویب سندی بنیادین کمر همّت بگمارند. مقاله پیش رو در پی ترسیم این مهم است که از پدیداری نخستین گام‌های شکل‌گیری قانون اساسی تا تصویب مجلس خبرگان و تایید همه‌پرسی آن، احزاب، جمعیّت‌ها، افراد و گروه‌های مختلف سیاسی و غیره، چه در متن و چه در حاشیه، چگونه و چه میزان نقش‌آفرینی نمودند. این بازه‌ی زمانی سرانجام در وهله‌ی سوم، یعنی «مقطع بازنگری» نشان آخر را بر تارک خویش اندود و متن فعلیِ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران فرآیند این کشاکش‌ها و تصمیم‌گیری‌هاست. همان‌گونه که در این متن به فرصت نگریستن نیز خواهد رسید، در بازه‌ی دهه‌ی مزبور هرچه به پیش می‌رفت، از عِداد و گستردگی گروه‌های مختلف و متعدد کاسته می‌شد و بر دامنه‌ی چهره‌های منتسب به جریانی ویژه و خاص افزوده می‌گشت. همان‌طور که خواهیم دید در این روند حذف‌ها، غالبا احزاب، گروه‌ها و اشخاص خود نقش انکارناپذیری را ایفا نمودند و نهایتا در مقطع بازنگری این­بار میان گروه‌های اسلامی و مذهبی، تضارب آرا مشاهده می‌شد که البته هیچ‌گاه تفاوت و تعدد دیدگاه‌های مقاطع پیشین را متبلور نساخت.قانون اساسی یک سند جامع، مادر و به­منزله‌ی حافظی سترگ در پاس‌داشت از حقوقِ جملگی افراد موجود در کشور با سلایق و اندیشه‌های گوناگون است. بدین‌سان چنین سندِ متعالی و شامخی، اجّل از آن است که جولانگهِ مانیفستیِ گروه یا حزبی خاص باشد. در این مقاله به این مقوله‌ی مهم می‌پردازیم که چه میزان گروه‌های سیاسی در اندیشه‌ی ایفای این میزان از عدم جانب‌داری از موضعی خاص و پاک‌بازی در راستای حمایت از حقوق ملّت برآمدند. به جهت انسجام و یک‌پارچگی، مطالب تحت سه بازه، هم از حیث زمانی و هم از جهت بازی‌گردانی افراد و گروه‌های مختلف در شکل‌گیری قانون اساسی فعلی جمهوری اسلامی ایران، تقسیم‌بندی شده است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Constitution of any country is its most important legal document.

چکیده [English]

The Constitution of any country is its most important legal document. Afterthe Islamic Revolution and the overthrow of the dictatorial regime in Iranand following the establishment of a modern and popular system, the IslamicRepublic was established which required a strategic and binding document,namely the Constitution. For the codification of this document, people andparties have decided to participate in the approval of a fundamentaldocument. From the earliest development of Constitution until approval ofthe Assembly of Experts and its validation by Referendum, this article showswhich contributions by individuals, political parties and groups had beeninfluential. The final impact was felt in the Review step and the current textof the Constitution of the Islamic Republic of Iran resulted from thosedebates and decisions. During that decade, the extent of certain groups hadbecome less while that of special groups had become greater. In the processof their removal, parties, groups and individuals often played a key role.Finally, during this Review, there was controversy among the Islamic andReligious groups who had not previous had such disputes and multipleviews. As a comprehensive document, the Constitution protects the rights ofall people in the country with their diversity of views and ideas. Hence, thetranscendent dignity of such a document is beyond the political intentions ofany particular group or party. In this paper, we consider how many politicalgroups are trying to follow this degree of the principle of non-discriminationin order to protect the rights of the nation. For consistency, the contents ofpresent essay are divided into three sections, related to the time and the roleof different individuals and groups involved in the formation of currentConstitution of the Islamic Republic of Iran.Keywords: Constitution, Draft Constitution, Political participation, Expertsof Constitution Assembly, Political parties.