دادرسی اساسی به‌مثابه نیمه گمشده قوه‌ تقنین در نظام حقوقی مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی: واحد تهران شمال، تهران، ایران (نویسنده مسئول) naderasadioojagh@gmail.com

2 دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

اندیشه­ دادرسی اساسی به مثابه نهاد ناظر بر رعایت اصول و مقررات قانون اساسی، برای نخستین بار با تصویب اصل طراز وارد ادبیات حقوقی دولت مدرن در دوره­ مشروطه شد. اما طراحی و شناسایی این سازوکار (به‌غیر از یک دوره تقنینیه)، هرگز منجر به کاربستِ این سازوکار کنترلی در نظام حقوقی آن دوره نشد. این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش است که کاستی­های ساختاری و صلاحیتی نهاد دادرس اساسی در نظام حقوقی مشروطه ایران کدام‌اند؟ در قالب پژوهشی توصیفی–تحلیلی عوامل معتنابهی همچون؛ «عدم تدوین آیین‌نامه داخلی برای نهاد دادرس اساسی»، «ضعف محتوایی اصل طراز»، «عدم اختصاص صلاحیت تفسیر قانون اساسی به هیئت نظّار»، «شناسایی هیئت پنج تن به­مثابه اعضای مجلس شورای ملی»، «عدم اختصاص صلاحیت نظارت بر انتخابات مجلس شورای ملی»، در زمره­ کاستی‌های ساختاری و صلاحیتی این نهاد در عدم تحقق و پیاده‌سازی نظام کنترل و نظارت بر فرایند تقنین و برچیده شدن عملی آن سازوکار از عرصه­ قانون‌گذاری نظام مشروطه شناخته شدند. اما بااین‌حال، امکان نظارت‌پذیری قانون و قانون‌گذار در تاریخ حقوقی معاصر ایران، قدرِ متیقّن این دستاورد محسوب شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Constitutional Proceeding as the Missing Half of the Legislative Power in the Constitutional Legal System

نویسندگان [English]

  • Nader Asdai ojagh 1
  • Mohammad hsanvand 2
1 .PhD Candidate, Faculty of Humanities, Islamic Azad university: North Tehran Branch, Tehran, Iran Corresponding Author Email: naderasadioojagh@gmail.com
2 PhD, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The idea of ​​constitutional proceedings, as an institution overseeing the observance of the principles and provisions of the constitution, entered the legal literature of the modern government in the constitutional period for the first time with the approval of the standard principle. But the design and identification of this mechanism (except for a legislative period) never led to the application of this control mechanism in the legal system of that period.  This article seeks to answer the question, what are the structural and jurisdictional shortcomings of the constitutional judge in Iran's constitutional legal system? In the form of descriptive-analytical research, significant factors such as; “failure to formulate internal regulations for the institution of constitutional judge”, “weak content of the standard principle”, “Lack of assigning the authority to interpret the Constitution to the supervisory board”, “Identifying the five-person board as members of the National Consultative Assembly”, “failure to assign the competence to supervise the elections of the National Consultative Assembly”, were identified as structural and competence shortcomings of this institution in the failure to realize and implement the system of control and supervision over the legislative process and the practical dismantling of that mechanism from the legislative arena of the constitutional system. However, the possibility of monitoring the law and the legislator in the contemporary legal history of Iran was considered up to the certainty of this achievement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Standard Principle
  • Constitutional Judge
  • Constitutional Constitution
  • National Consultative Assembly
  • Supervisory Board

مراجع

  1. کتاب

    1. ترکمان، محمد، نظارت مجتهدین طراز اول: سیر تطور اصل دوم متمم قانون اساسی در دوره اول تقنینیه، در: مجموعه مقالات تاریخ معاصر ایران، کتاب اول، تهران: مؤسسۀ پژوهش و مطالعات فرهنگی، چاپ اول، 1368.
    2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، چاپ هفدهم، 1386.
    3. جمعی از نویسندگان، دادرسی اساسی تطبیقی؛ مفاهیم، مبانی و الگوهای دادرسی اساسی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، 1393.
    4. حاجی­پور، نصرت­الله، تطبیق قوانین با شرع در نظام قانون­گذاری، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1383.
    5. طالقانی، سید محمود و محمدحسین میرزای نائینی، تنبیه ­الامه و تنزیه ­مله، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1358.
    6. عباسی، بیژن، مبانی حقوق اساسی، تهران: جنگل، 1393.
    7. فاورو، لویی، دادگاه­های قانون اساسی (الگوی اروپایی دادرسی اساسی)، ترجمه علی اکبر گرجی، تهران: جنگل، ویراست دوم، 1386.
    8. فیرحی، داود، دولت مدرن و بحران قانون، تهران: نشر نی، چاپ اول، 1400.
    9. کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1352.
    10. کسروی، احمد، تاریخ مشروطۀ ایران، تهران: امیر کبیر، چاپ شانزدهم، 1363.
    11. گرجی، علی­اکبر، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران: جنگل، چاپ سوم، 1394.
    12. میرزای نائینی، محمد حسین، رسالۀ «تنبیه­الامه و تنزیه­المله»،1334.

    مقاله

    1. ابریشمی­راد، محمد امین و نادر اسدی ­اوجاق، «مهم­ترین علل قابل اجرا نبودن قوانین در نظام حقوقی ایران»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، دوره 11، شماره 35، 1401، صص 144-119.
    2. امامی، محمد و فرشته دهقان، «نظارت درونی سلسله مراتب بر دستگاه­های اداری در نظام حقوقی ایران»، مجله مطالعات حقوقی، دوره 5، شماره 1، 1392، صص 23-1.
    3. بجنوردی موسوی، سید محمد، «بررسی فقهی-حقوقی جایگاه شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران و نحوه نظارت آن بر قوانین و مقررات»، مجله پژوهشنامه متین، دوره 13، شماره 53، 1390، صص 73-52.
    4. بیات، محمدحسین، «هرمنوتیک و تأویل آیات قرآن کریم»، دو فصلنامه سراج منیر، دوره 3، شماره 7، 1391، صص 46-9.
    5. پروین، خیراله، «جستارهایی بر اندیشه دادرسی اساسی در جهان»، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، دوره 6، شماره 1، 1394، صص 83-61.
    6. راسخ، محمد، «ویژگی­های ذاتی و عرضی قانون»، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 13، شماره 51، 1385، صص 40-13.
    7. سلطانی، سید ناصر، «اجرای اصل دوم متمم قانون اساسی در مجلس دوم مشروطه»، دو فصلنامه فقه حکومتی، دوره 4، شماره 8، 1398، صص 83-61.
    8. سلمانی­زاده، محمد و محمد امین نژاد نجفیان، «مجلس شورای ملی و تلاش برای تبیین حقوق اساسی»، فصلنامه تاریخ اسلام و ایران، دوره 22، شماره 14، 1391، صص 128-95.
    9. عباسی، بیژن، «دادرسی اساسی یا نظارت بر مطابقت قوانین عادی با قانون اساسی»، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، دوره 1، شماره 2، 1389، صص 99-81.
    10. عبدالله­زاده، آزاده، «مبانی نظری بحث پیرامون مسئلۀ کیفیت قانون: چیستی و چرائی قانون»، فصلنامه پژوهش‌ حقوق عمومی، دوره 21، شماره 63، 1398، صص 317-297.
    11. کدخدایی، عباسعلی و محمد بهادری جهرمی، «ضرورت تفسیر قانون اساسی در پرتو ویژگی­های این قانون»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 48، شماره 1، 1397، صص 21-1.
    12. گرجی، علی اکبر، «شورای نگهبان به مثابه سوزنبان قانون اساسی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 21، شماره 82، 1397، صص180-153.
    13. مصباح ­نسب، سید روح­الله و ابراهیم موسی­زاده، «چرائی نظارت مستمر بر نمایندگان مجلس شورای اسلامی»، فصلنامه قانون­یار، دوره 3، شماره 3، 1396، صص 240-221.
    14. ملائی توانی، علیرضا و مرضیه بیگی­زاده، «ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻮاﺿﻊ آﻳﺖاﷲ ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺻﻞ دوم ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻲ ﻣﺸﺮوﻃﻪ»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، دوره 10، شماره 36، 1397، صص 160-133.
    15. موسی­زاده، ابراهیم و مصطفی منصوریان، «رویکرد منشأگرایی در تفسیر قانون اساسی»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، دوره 3، شماره 8، 1393، صص 21-1.
    16. ناطقی، محمد و سید ابراهیم حسینی، «ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ دادرﺳﯽ اﺳﺎﺳﯽ»، دو فصلنامه اندیشه­های حقوق عمومی، دوره 5، شماره 2، 1395، صص 110-93.
    17. نیکو­نهاد، حامد و شبنم اورنگی، «سنجش آیین­نامه نویسی شورای نگهبان؛ مبانی، قلمرو و نظارت پذیر»، فصلنامه پژوهش­های نوین حقوق اداری، دوره 2، شماره 3، 1399، صص 36-11.
    18. وکیلیان، حسن و احمد مرکزمالمیری، «مقدمه­ای بر فلسفه قانون­گذاری: در تکاپوی ارتقای کیفیت قانون»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، دوره 18، شماره 51، 1395، صص 54-29.
    19. یاوری، اسدالله، «بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات توسط شورای نگهبان: تأملی دیگر»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 20، شماره 80، 1396، صص 237-213.

    References

    Books

    1. A group of authors, Comparative Constitutional Proceedings; Concepts, Principles, and Models of Constitutional Proceedings, Tehran: Guardian Council Research Institute, 2014. (in Persian)
    2. Abbasi, Bijan, Fundamentals of Constitutional Law, Tehran: Jungle, 2014. (in Persian)
    3. Favreau, Louis, Constitutional Courts (European model of constitutional proceedings, Translated by: Ali Akbar Gorji, Tehran: Jungle, Second Edition, 2007. (in Persian)
    4. Feirahi, Davoud, Modern Government and Law Crisis, Tehran: Nay Publishing, First Edition, 2021.
    5. Gorji, Ali Akbar, In the Struggle for Constitutional Law, Tehran: Jungle, Third Edition, 2015. (in Persian)
    6. Haji-Pour, Nosratollah, Adaptation of Laws to Shari’a in the Legislative System, Tehran: The Islamic Revolution Records Center, First Edition, 2004. (in Persian)
    7. Jafari Langroudi, Mohammad Ja’far, Legal Terminology, Tehran: Ganj-e-Danesh, 17th edition, 2007. (in Persian)
    8. Kasravi, Ahmad, Iran's Constitutional History, Tehran: Amir Kabir, 16th Edition, 1984. (in Persian)
    9. Katouzian, Nasser, Philosophy of Law, Tehran: Tehran University Press, 1973. (in Persian)
    10. Mirzaye Nae’ini, Mohammad Hossein, Treatise of “Tanbih Al-Omah and Tanzih Al-Mellah”, 1955. (in Persian)
    11. Taleghani, Sayyed Mahmoud and Mohammad Hossein Mirzaye Nae’ini, Tanbih Al-Omah and Tanzih Al-Mellah, Tehran: Publication Company Publication, 1979. (in Persian)
    12. Torkaman, Mohammad, Supervision of First-Class Mujtahids: The Evolution of the Second Amendment to the Constitution in the First Legislative Period, In: Collection of articles on contemporary Iranian history, First Book, Tehran: Institute for Research and Cultural Studies, First Edition, 1989. (in Persian)

    Articles

    1. Abbasi, Bijan, “Constitutional Proceedings or Monitoring the Compliance of Ordinary Laws with the Constitution”, Bi-Quarterly Journals of Comparative Law, Volume 1, Issue 2, 2010, pp: 81-99. (in Persian)
    2. Abdollah-Zadeh, Azadeh, “Theoretical Foundations of the Debate on the Quality of Law: What and Why Is Law”, Public Law Research Quarterly, Volume 21, Issue 63, 2019, pp: 297-317. (in Persian)
    3. Abrishami-Rad, Mohammad Amin and Nader Asadi-Ojagh, “The Most Important Reasons for the Non-Enforceability of Laws in Iran's Legal System”, Quarterly Journal of Public Law Knowledge, Volume 11, Issue 35, 2022, pp: 119-144. (in Persian)
    4. Bayat, Mohammad Hossein, “Hermeneutics and Interpretation of the Verses of the Holy Quran”, Bi-Quarterly Journal of Siraj Munir, Volume 3, Issue 7, 2012, pp: 9-46. (in Persian)
    5. Bojnourdi Mousavi, Sayyed Mohammad, “Jurisprudential-Legal Review of the Position of the Guardian Council in the System of the Islamic Republic of Iran, and How It Supervises Laws and Regulations”, Research Journal of Matin, Volume 13, Issue 53, 2011, pp: 52-73. (in Persian)
    6. Emami, Mohammad and Fereshteh Dehghan, “Hierarchical Internal Supervision of Administrative Bodies in Iran's Legal System”, Journal of Legal Studies, Volume 5, Issue 1, 2013, pp: 1-23. (in Persian)
    7. Gorji, Ali Akbar, “The Guardian Council as the Switchman of the Constitution”, Legal Research Quarterly, Volume 21, Issue 82, 2018, pp: 153-180. (in Persian)
    8. Kadkhodaei, Abbas Ali and Mohammad Bahadori Jahromi, “The Necessity for Interpretation of the Constitution in the Light of its Specifications”, Public Law Studies Quarterly, Volume 48, Issue 1, 2018, pp: 1-21. (in Persian)
    9. Mesbah-Nasab, Sayyed Rouhollah and Ebrahim Mousa-Zadeh, “Why Continuous Monitoring of the Representatives of the Islamic Council”, Qanoun-Yar Quarterly, Volume 3, Issue 3, 2017, pp: 221-240. (in Persian)
    10. Molaei Tavani, Alireza and Marzieh Begi-Zadeh, “Rereading the Views of Ayatollah Sayyed Abolhassan Esfahani on the Second Supplementary Article of the Conditional Constitution”, Quarterly Journal of Islamic History Studies, Volume 10, Issue 36, 2018, pp: 133-160. (in Persian)
    11. Mousa Zadeh, Ebrahim and Mostafa Mansourian, “The Origin-Based Approach in Constitutional Interpretation”, Quarterly Journal of Public Law Knowledge, Volume 3, Issue 8, 2014, pp: 1-21. (in Persian)
    12. Nateghi, Mohammad and Sayyed Ebrahim Hosseini, “Foundations of Legitimacy of Constitutional Proceedings”, Bi-Quarterly Journal of Public Law Thoughts, Volume 5, Issue 2, 2016, pp: 93-110. (in Persian)
    13. Nikou-Nahad, Hamed and Shabnam Owrangi, “Measuring the Regulations of the Guardian Council; Fundamentals, Realm and Contemporary”, Quarterly Journal of New Research in Administrative Law, Volume 2, Issue 3, 2020, pp: 11-36. (in Persian)
    14. Parvin, Kheirollah, “A Survey on Constitutional Justice”, Volume 6, Issue 1, 2015, pp: 61-83. (in Persian)
    15. Rasekh, Mohammad, “Intrinsic and Transverse Characteristics of Law”, Parliament and Strategy Quarterly, Volume 13, Issue 51, 2006, pp: 13-40. (in Persian)
    16. Salmani-Zadeh, Mohammad and Mohammad Amin Nezhd-Najafian, “The National Assembly and Efforts to Explain the Constitutional Rights”, Quarterly Journal of the History of Islam and Iran, Volume 22, Issue 14, 2012, pp: 95-128. (in Persian)
    17. Schane, Sanford. “Ambiguity and Misunderstanding in the Law”, Thomas Jefferson Law Review, volume 26, Issue 1, 2002, pp: 1-21.
    18. Soltani, Sayyed Nasser, “The Implementation of the Second Principle of the Amendment to the Constitution in the Second Constitutional Assembly”, Bi-Quarterly journals of Governmental Jurisprudence, Volume 4, Issue 8, 2019, pp: 61-83. (in Persian)
    19. Vakilian, Hassan and Ahmad Markaz Malmiri, “An Introduction to the Philosophy of Legislation: in the Effort to Improve the Quality of the Law”, Quarterly Journal of Public Law Research, Volume 18, Issue 51, 2016, pp: 29-54. (in Persian)
    20. Yavari, Asadollah, “Examining the Qualifications of Election Candidates by the Guardian Council: Another Reflection”, Legal Research Quarterly, Volume 20, Issue 80, 2017, pp: 213-237. (in Persian)

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 26 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار