آیین‌نامه‌ای شدن حقوق کیفری: وارونگی در پیوند ماهیت و شکل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 حقوق جزا و جرم شناسی، دانشکده حقوق، پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانش اموخته کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی

10.52547/jlr.2023.222486.1940

چکیده

آیین‌نامه به عنوان منبع حقوق کیفری دو دوره را پشت سر گذرانده است. در حقوق کیفری پیش از انقلاب، آیین‌نامه هم چهره اجرایی و وابسته به قانون داشته و هم چهره ماهوی و مستقل. در چهره اجرایی، برخی قوانین کیفری از رهگذر آیین‌نامه اجرا می‌شده‌اند و هنوز برخی از این مصوبه‌ها لازم‌الاجرا هستند. در چهره ماهوی نیز با تجویز قانون، برخی آیین‌نامه‌ها متضمن وضع جرم در حد خلاف و تعیین ابتدایی ضمانت‌اجرا در اندازه جزای نقدی بودند. پس از انقلاب چهره ماهوی و اصلی آیین‌نامه تضعیف و سپس به طور کلی حذف شد؛ در برابر چهره اجرایی و فرعی آیین‌نامه پررنگ‌تر از پیش شد، به گونه‌ای که در برخی موردها، اجرای قانون وابسته به وضع آیین‌نامه شده است. نقش آفرینی آیین‌نامه در جهت دهی به قانون کیفری، چهره نوی از حقوق کیفری ایران را ترسیم کرده که بر پایه آن، حقوق کیفری به سوی جزئی‌نگری در محتوا به جای ایجاز در متن و مقرره‌ای بودن به جای قانونی بودن گام برداشته است. این نوشتار با رویکرد توصیفی و تحلیلی با بررسی فرآیند آیین نامه‌ای شدن حقوق کیفری در واپسین دهه سده چهاردهم خورشیدی، به این دستاورد رسیده که تحولات حوزه-های گوناگون از یک سو و عدم اشراف علمی و فنی قانونگذار بر این دگرگونی ها از سوی دیگر سبب شده تا حقوق کیفری ایران ناخودآگاه، با زایش شمار بسیاری از آیین‌نامه‌ها در کنار قانون رو به رو شود و خود را سردرگم در میان رویکرد جزیی نگرانه و ایجازمدارانه ببیند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Bylaw as a main source of the criminal law: inversion in the connection of substance and form

نویسنده [English]

  • narjes rousta 2
2 University of Allama Tabatabaee
چکیده [English]

Bylaw as a main source of criminal law has gone through two periods. Prior to the revolution, the bylaws in criminal law had both an executive and law-abiding face and a substantive and independent face too. In the executive branch, some criminal laws have been enforced through regulations, and some of these decrees are still binding. In substantive face, with the permission of the law, some bylaws criminalized and provided for light penalties for crimes. After the revolution, the substantive role of the bylaws was weakened and then eliminated altogether; but the executive role and sub-face of the bylaws, it became more prominent than before, so that in some cases, the implementation of the law has become dependent on the bylaws. The role of the bylaws in directing the criminal law has painted a new face for Iran's criminal law. Accordingly, criminal law has moved towards detail in content rather than brevity in text and regulation rather than legality. This article, with a descriptive and analytical approach, by examining the process of legalization of criminal law in the last decade of the fourteenth century, has reached the conclusion that developments in various fields on the one hand and the lack of scientific and technical mastery of the legislator on the other hand many bylaws emerge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principle of legality
  • bylaws
  • Regulation less than the law
  • validity of the regulation
  • Electronic trial

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 08 خرداد 1402
  • تاریخ دریافت: 31 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 03 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 08 خرداد 1402