پارادایم رفتاری شورای امنیت در مقابله با تروریسم در بستر ماده 51 منشور؛ از القاعده تا داعش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، تهران، ایران (نویسنده مسئول) hamidakbarpour172@gmail.com

2 استادیار، دانشکده دفاع ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی (داعا)، تهران، ایران

3 دکتری، پژوهشکده جنگ‌های نامنظم، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، تهران، ایران

چکیده

ماده 51 منشور سازمان ملل متحد در باب حق دفاع مشروع است. این حق تا قبل از حملات یازده سپتامبر، کمتر محل مناقشه بود. اما در طول بیست سال گذشته و در پی دو مناقشه بزرگ در خاورمیانه و واکنش شورای امنیت به آن، این حق و نحوه استناد به آن، دوباره به محل بحث و جدل بدل شد. در این مقاله با توجه به ادعای بازنگری شورای امنیت در مفهوم دفاع مشروع و صدور قطعنامه‌هایی از طرف این سازمان، به بررسی و تحلیل رفتاری شورا در این خصوص پرداخته شده است. در مجموع علی‌رغم صدور قطعنامه‌های 1368 و 1373 که به تفسیر موسع از حق دفاع مشروع پرداخته است، اما عدم تکرار این موضوع در قطعنامه‌های متعددی که شورا در سال‌های بعد صادر کرده است، نشان از عدم تحول اساسی در رفتار شورا نسبت به مفهوم دفاع مشروع دارد. حتی صدور قطعنامه 2249 را که برخی مبنایی برای توسل به دفاع مشروع در برابر داعش می‌دانند، فاقد وجاهت لازم است. چرا که از یک سو به دفاع مشروع اشاره نکرده است و از سوی دیگر نیز بر اساس فصل هفتم منشور صادر نشده است. از سوی دیگر شورا در رویه خود برای مقابله با تروریسم، به طور فزاینده‌ای نقش ساختارهای زیر نظر خود را تقویت کرده است. همچنین به تقویت ادبیات شورا در مورد تروریسم به عنوان تهدید علیه صلح وامنیت بین‌المللی پرداخته است که حوزه اصلی مسئولیتش تلقی می‌شود. بنابراین اقدام شورا در باب جواز توسل به دفاع مشروع در تقابل با تروریسم را باید یک استثناء دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Behavioral paradigm of the Security Council in dealing with terrorism In the context of Article 51 of the Charter; From AL-Qaeda to ISIS

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Akbarpoor 1
  • Shahab Sharifi 2
  • Almas Esalami 3
1 Ph.D., Middle East Strategic Studies Center, Tehran, Iran Corresponding Author Email: hamidakbarpour172@gmail.com
2 Assistant Professor, Faculty of National Defense, Supreme National Defense University, Tehran, Iran
3 Ph.D., Research Institute of Irregular Warfare, Research Center for Holy Defense Sciences and Values, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
The prohibition of the use of force constitutes one of the cardinal principles of international law, subject to only two exceptions: first, the inherent right of self-defense as enshrined in Article 51 of the United Nations Charter, and second, measures undertaken by the Security Council to maintain international peace and security pursuant to Chapter VII of the Charter. Prior to the attacks of September 11, the invocation of the right of self-defense was predominantly confined to states against each other. However, following the emergence of non-state threats such as Al-Qaeda and ISIS, the question arose as to whether self-defense can be invoked against terrorist groups. This article seeks to analyze the behavioral patterns of the United Nations Security Council in responding to this issue, and to assess the extent to which an expansive interpretation of the right to self-defense against terrorist groups. This study adopts a descriptive-analytical approach, grounded in extensive library-based research. Data were collected from academic literature, Security Council resolutions, judgments of the International Court of Justice (ICJ), and credible online resources, and were systematically analyzed. The research is selected from the pre-9/11 era to the emergence of ISIS and the corresponding Security Council resolutions. Special attention is devoted to detailed examination of Resolutions 1368, 1373, and 2249, and an analysis of the legal literature related to the right to self-defense. The findings reveal that the terrorist attacks of September 11 represented a watershed moment in the conceptualization of self-defense against non-state threats. In Resolutions 1368 and 1373, immediately after these attacks, the Security Council recognized the right of states to self-defense against terrorist threats, although this recognition was limited to the preamble of the resolution and was not explicit in the operative parts. In these resolutions, self-defense was presented in general terms without specific reference to the non-state nature of the attackers. A more nuanced analysis demonstrates that, after these two resolutions, in subsequent resolutions—even in facing broader threats such as ISIS—the Council refrained from reiterating or expanding this position. Resolution 2249 on ISIS, although it condemned the threats of this group and called for confronting it, without addressing the right to self-defense and was not issued under Chapter VII of the Charter; therefore, its legal value for justifying the use of force is limited. Moreover, in the analysis of existing legal theories, it was observed that the broad interpretation of Article 51 of the Charter, which accepts self-defense against non-state groups based on theories such as the "Unable or Unwilling" doctrine and the "Accumulation of Events" theory, although supported by some countries such as the United States, France and the United Kingdom, has not become a binding custom at the international level. Nevertheless, these interpretations have not crystallized into binding customary international law. The jurisprudence of the ICJ, notably in the Nicaragua case and more recently in Democratic Republic of Congo v. Uganda, has consistently maintained that an armed attack attributable to a state is a prerequisite for invoking the right of self-defense. On the other hand, the Security Council has emphasized the strengthening of collective mechanisms for counter-terrorism, such as Sanctions Committees and the Counter-Terrorism Committee, and has minimized reliance on unilateral uses of force. This approach indicates that the Security Council has considered self-defense against terrorism to be an exception and not an established norm. The Security Council’s practice indicates that the invocation of self-defense against terrorist groups post-9/11 has been recognized only as an exceptional response within a specific political context. In its subsequent resolutions, the Council has refrained from expanding this interpretation and has reaffirmed the traditional framework of the prohibition on the use of force. Even in facing the unprecedented threat posed by ISIS, the Council declined to institutionalize the right of self-defense against non-state actors as a legal procedure. Moreover, by prioritizing collective responses to terrorism and reinforcing the discourse surrounding threats to international peace and security, the Council has effectively precluded the establishment of a unilateral right to the use of force. As a result, the use of self-defense against non-state groups must continue to be analyzed with caution and within the traditional framework of international law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • self defense
  • Security Council
  • non-state groups
  • terrorism

مراجع

  1. منابع

    کتاب

    1. ضیائی ‌بیگدلی، محمدرضا، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: گنج دانش، چاپ بیست و پنجم،
    2. ضیائی بیگدلی، محمدرضا و همکاران، آراء و نظریات مشورتی دیوان بین المللی دادگستری، جلد 3 و 4، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ دوم، 1394.

    مقاله

    1. ابراهیم‌زاده، پوریا و امیرحسین ملکی‌زاده، «جایگاه دفاع پیش‌دستانه از منظر حقوق بین‌الملل با تأکید بر تبیین موانع حقوقی بین‌المللی اعمال آن جهت حفاظت از غیرنظامیان»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، دوره 18، شماره 2، 1400، صص 100-83.
    2. افتخاری، اصغر و علی شبستانی، «راهبرد جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تروریسم»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 4، شماره 12، 1390، صص 35-5.
    3. جلالی، محمود و رضا زبیب، «ارزیابی دفاع مشروع پیشگیرانه علیه تروریسم»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، دوره ۲۳، شماره ۸۲، 1397، صص 82-53.
    4. رجبی تاج امیر، ابراهیم و محمد رضازاده سلطان آباد، «دفاع مشروع پیش‌دستانه در برابر گروه‌های غیردولتی از منظر حقوق بین‌الملل»، مجله تحقیقات حقوقی بین‌المللی، دوره 14، شماره 53، 1400، صص 115-97.
    5. زرنشان، شهرام، «شورای امنیت و تعهدات دولت‌ها برای مقابله با تروریسم»، فصلنامه حقوقی بین‌المللی، دوره 24، شماره 36، 1386، صص 94-57.
    6. سجادپور، سید‌محمد‌کاظم و سعید باغبان کندری، «بررسی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد در رابطه با بحران سوریه (2011 تا 2017)»، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 32، شماره 2، 1397، صص 38-5.
    7. سواری، حسن و خه‌بات اصلانی، «عملیات مسلحانۀ بازیگران غیردولتی علیه کشورها: تشکیک در قواعد حاکم بر توسل به زور»، فصلنامه حقوقی بین المللی، دوره 29، شماره 46، 1391، صص 82-59.
    8. شریفی طرازکوهی، حسین و فرزاد مهرانی، «بررسی تحلیلی شرایط حق دفاع مشروع با تأکید بر اقدامات مسلحانه دولت­ها علیه حملات گروه‌های تروریستی بین‌المللی»، دوفصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، دوره 1، شماره 1، 1391، صص 111-66.
    9. صحرایی، محمدرضا، «مشروعیت توسل به زور در مبارزه با تروریسم»، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 23، شماره 4، 1388، صص 1136-1115.
    10. طباطبایی، احمد و زهرا سادات شارق، «بررسی مشروعیت عملکرد ائتلاف ضد داعش (دولت اسلامی عراق و شام) از منظر حقوق بین‌الملل در سوریه»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 46، شماره 1، 1395، صص 201-179.
    11. ظریف، محمد جواد و محمد آهنی امینه، «دفاع مشروع پیشدستانه مشروعیت کاربرد زور در روابط بین‌الملل یا نقض مکرر منشور ملل متحد»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، دوره 4، شماره 12، 1391، صص 82-41.
    12. علیخانی، مهدی، «قاعده منع توسل به زور و دفاع مشروع در شرایط قابل پیش‌بینی»، فصلنامه مطالعات بین‌المللی، دوره 11، شماره 4، 1394، صص 56-21.
    13. فیرحی، داود و صمد ظهیری، «تروریسم: تعریف، تاریخچه و رهیافت های موجود در تحلیل پدیده تروریسم»، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 3، 1387، صص 165-145.
    14. قادری کنگاوری، روح­الله و داود آقایی خواجه پاشا، «تحلیل تطبیقی مبانی نظری و عملی مقاومت و تروریسم (حقوق و تکالیف نهضت های آزادی بخش)»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 5، شماره 17، 1391، صص 133-95.
    15. قاسمی، علی و ویکتور بارین چهاربخش، «ارزیابی حق دفاع مشروع جمعی در حقوق بین‌المللی معاصر»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، دوره ۱۶، شماره ۵۶، 1390، صص 132-107.
    16. قربانی‌پور، مستوره و لیلا رئیسی، «مشروعیت صلاحیت قانونگذاری شورای امنیت در مبارزه با تروریسم: خودبازسازی حقوق بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 50، شماره 3، 1399، صص 1214-1189.
    17. کدخدایی، عباسعلی و شهرام زرنشان، «امکان توسل به دفاع مشروع برای مبارزه با تروریسم»، مجله پژوهش‌های حقوقی، دوره 6، شماره 11، 1386، صص 128-85
    18. مبینی، احمد‌رضا، جواد مبینی و پوریا عسکری، قاعدۀ منع توسل به زور و حملات آمریکا و متحدانش به سوریه در خلال سال‌های 2014 تا 2018، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 50، شماره 1، 1399، صص 332-311.
    19. محبی، محسن و ایمان شفیعی، «تحول مفهوم دفاع مشروع: حقوق بین‌الملل و بازیگران غیردولتی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 21، شماره 81، 1397، صص 113-89.
    20. محسن‌پور، سمیرا و منوچهر توسلی نائینی، «بررسی سیر تحول توسل به زور علیه تروریسم بین‌المللی از دیدگاه حقوق بین‌الملل و رویه قضایی بین‌المللی»، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره 6، شماره 3، 1393، صص 32-1.
    21. محمد علی‌پور، فریده، «دفاع مشروع»، قابل دسترس در: https://rc.majlis.ir/fa/report/download/732696
    22. یاقوتی، محمد مهدی، «استثنائات حقوقی ممنوعیت توسل به زور در روابط بین‌الملل»، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 25، شماره 3، 1390، صص 1132-1113.

    References

    Books

    1. Burra, S. Use of Force as Self Defence against Non-State Actors and TWAIL Considerations: A Critical Analysis of India’s State Practice. In: Asian Yearbook of International Law, Volume 24, Brill Nijhoff, 2020.
    2. Romaniuk, P. Multilateral counter-terrorism: the global politics of cooperation and contestation, Routledge, 2010.
    3. Zia’ei Bigdeli, Mohammad Reza, et al. Judgments and Advisory Opinions of the International Court of Justice, Volume 3 & 4, Second Edition, Tehran: Allameh Tabataba’i University, 2015. (in Persian)
    4. Zia’ei Bigdeli, Mohammad Reza, Public International Law, Tehran: Ganj-e Danesh, 25th Edition, 2006. (in Persian)

    Articles

    1. Akande, D. and Mark Milanovic. “The Constructive Ambiguity of the Security Council’s ISIS Resolution”, European Journal of International Law Website, Available at: www.ejiltalk.org/the-constructive-ambiguity-of-the-security-councils-isisresolution/     (2023/01/03)
    2. Alikhani, Mehdi, “The Rule of Prohibition of the Use of Force and Self-Defense in Foreseeable Circumstances”, International Studies Quarterly, Volume 11, Issue 4, 2015, PP 21-56. (in Persian)
    3. Brunnee, J. and S. J. TOOPE, “Self-Defence Against Non-State Actors: Are Powerful States Willing But Unable to Change International Law?”, International and Comparative Law Quarterly, Volume 67, Issue 2, 2018, PP 263-286.
    4. Circovic, E. “Incomplete World Order: United Nations Security Council Resolution 2249 (2015) and the Use of Force in International Law”, Comp. L. Rev., Volume 7, Issue 1.‏ 2016, PP 1-27.
    5. Corten, O. “The ‘Unwilling or Unable’ Test: Has it Been, and Could It Be, Accepted?” Leiden Journal of International Law, Volume 29, Issue 3, 2016, PP 777-799.
    6. Deweese, G. S. “Anticipatory and Preemptive Self-Defense in Cyberspace: The Challenge of Imminence”, 7th International Conference on Cyber Conflict: Architectures in Cyberspace. 2015, PP 81-92.
    7. Ebrahim-Zadeh, Pouria and Amir Hossein Maleki-Zadeh, “The Status of Preemptive Self-Defense from the Perspective of International Law, with Emphasis on Explaining the International Legal Obstacles to its Application for the Protection of Civilians”, International Studies Quarterly, Volume 18, Issue 2, 2021, PP 83-100. (in Persian)
    8. Eftekhari, Asghar and Ali Shabestani, “The Islamic Republic of Iran’s Strategy in Confronting Terrorism”, Security Horizons Quarterly, Volume 4, Issue 12, 2011, PP 5-35. (in Persian)
    9. Feirahi, Davood and Samad Zahiri, “Terrorism: Definition, History, and Existing Approaches in the Analysis of the Phenomenon of Terrorism”, Policy Quarterly, Volume 38, Issue 3, 2008, PP 145-165. (in Persian)
    10. Ghaderi Kongavari, Rouhollah and Davood Aghaei Khajeh Pasha, “A Comparative Analysis of the Theoretical and Practical Foundations of Resistance and Terrorism (Rights and Obligations of Liberation Movements)”, Security Horizons Quarterly, Volume 5, Issue 17, 2012, PP 95-133. (in Persian)
    11. Ghasemi, Ali and Victor Barin Charbakhsh, “Evaluating the Right of Collective Self-Defense in Contemporary International Law”, Quarterly Journal of Judicial Law Views, Volume 16, Issue 56, 2011, PP 107-132. (in Persian)
    12. Ghorbani-Pour, Mastoureh and Leila Raeisi, “The Legitimacy of the Security Council’s Legislative Authority in the Fight Against Terrorism: Self-Reconstruction of International Law”, Public Law Studies Quarterly, Volume 50, Issue 3, 2020, PP 1189-1214. (in Persian)
    13. Jalali, Mahmoud and Reza Zabib, “Evaluation of Preventative Self-Defense Against Terrorism”, Quarterly Journal of Judicial Law Views, Volume 23, Issue 82, 2018, PP 53-82. (in Persian)
    14. Kadkhodaei, Abbasali and Shahram Zarneshan, “The Possibility of Resorting to Self-Defense to Combat Terrorism”, Journal of Legal Researches, Volume 6, Issue 11, 2007, PP 85-128. (in Persian)
    15. Kelly, P. “Preemptive Self-Defense, Customary International Law, and the Congolese Wars”, E-International Relations, 2016, PP 1-8.
    16. Kretzmer. D. “The Inherent Right to Self-Defence and Proportionality in Jus Ad Bellum”, European Journal of International Law, Volume 24, Issue 1, 2013, PP 235-282.
    17. Mobini, Ahmad Reza, Javad Mobini and Pouria Askari, “The Rule of Prohibition of the Use of Force and the Attacks of the United States and its Allies on Syria During the Years 2014 to 2018”, Public Law Studies Quarterly, Volume 50, Issue 1, 2020, PP 311-322. (in Persian)
    18. Mohammad Ali-Pour, Farideh, “Self-Defense”, Available at: https://rc.majlis.ir/fa/report/download/732696 (Last seen: 2023/01/22). (in Persian)
    19. Mohebbi, Mohsen and Iman Shafi’ei, “The Evolution of the Concept of Self-Defense: International Law and Non-State Actors”, Legal Research Quarterly, Volume 21, Issue 81, 2018, PP 89-113. (in Persian)
    20. Mohsen-Pour, Samira and Manouchehr Tavassoli Nae’ni, “Examining the Evolution of the Use of Force Against International Terrorism from the Perspective of International Law and International Judicial Practice”, Legal Studies Quarterly, Volume 6, Issue 3, 2014, PP 1-32. (in Persian)
    21. NATO. “Statement by the North Atlantic Council”, Cambridge University Law Society Website, Available at: www.nato.int/docu/pr/2001/p01-124e.htm (2023/01/03)
    22. O’Connell, M. E. “Self-Defense”, Oxford Bibliographies Website, Available at: www.oxfordbibliographies.com/display/document/obo-9780199796953/obo 9780199796953-0028.xml (2022/05/03)
    23. Parra, P. D. R. “Self-Defence against Non-State Actors: Possibility or reality?”, Revista Facultad de Jurisprudencia, Issue 9, 2021, PP 151-176.
    24. Rajabi Taj Amir, Ebrahim and Mohammad Reza-Zadeh Sultanabad. “Preemptive Self-Defense Against Non-State Groups from the Perspective of International Law”, Journal of International Legal Research, Volume 14, Issue 53, 2021, PP 97-115. (in Persian)
    25. Sahra’ei, Mohammad Reza, “The Legitimacy of the Use of Force in the Fight Against Terrorism”, Foreign Policy Quarterly, Volume 23, Issue 4, 2009, PP 1115-1136. (in Persian)
    26. Sajjad-Pour, Sayyed Mohammad Kazem and Saeed Baghban Kondari, “A Review of the United Nations Security Council Resolutions Regarding the Syrian Crisis (2011 to 2017)”, Foreign Policy Quarterly, Volume 32, Issue 2, 2018, PP 5-38. (in Persian)
    27. Savari, Hassan and Khebat Aslani, “Armed Operations of Non-State Actors Against Countries: Questioning the Rules Governing the Use of Force”, International Law Review Quarterly, Volume 29, Issue 46, 2012, PP 59-82. (in Persian)
    28. Scharf, M. P. “How the War against ISIS Changed International Law”, Case W. Res. J. Int'l L, Volume 48, 2016, PP: ‏1-54.
    29. Scharf, M. P. “Seizing the Grotian Moment: Accelerated Formation of Customary International Law in Times of Fundamental Change”, Cornell International Law Journal, Volume 43, Issue 3, 2010, PP 439-469.
    30. Sendut, J. H. “The Unwilling and Unable Doctrine and Syria”, Cambridge University Law Society Website, Available at: www.culs.org.uk/per-incuriam/the-unwilling-and-unable-doctrine-and-syria (2022/03/07)
    31. Sharifi Taraz-Koohi, Hossein and Farzad Mehrani, “An Analytical Study of the Conditions of the Right of Self-Defense with Emphasis on the Armed Actions of States Against Attacks by International Terrorist Groups”, Bi-Quarterly Journal of Knowledge and Research of Law, Volume 1, Issue 1, 2012, PP 66-111. (in Persian)
    32. Sparks, T. and Mark S. “Grotian Moments: An Introduction”, Grotiana, Volume 42, Issue 2, 2021, PP 179-191.
    33. Tabataba’ei, Ahmad and Zahra Sadat Sharegh, “Examining the Legitimacy of the Anti-ISIS (Islamic State of Iraq and Syria) Coalition’s Actions from the Perspective of International Law in Syria”, Public Law Studies Quarterly, Volume 46, Issue 1, 2016, PP 179-201. (in Persian)
    34. Trapp, K. N. “Back to Basics: Necessity, Proportionality, and the Right of Self-Defence against Non-State Terrorist Actors”, International and Comparative Law Quarterly, Volume 56, Issue 1, 2007, PP 141-156.
    35. Yaghouti, Mohammad Mehdi, “Legal Exceptions to the Prohibition of the Use of Force in International Relations”, Foreign Policy Quarterly, Volume 25, Issue 3, 2011, PP 1113-1132. (in Persian)
    36. Zarif, Mohammad Javad and Mohammad Ahani Amineh, “Preemptive Self-Defense: Legitimacy of the Use of Force in International Relations or Repeated Violation of the United Nations Charter”, Journal of Political and International Research, Volume 4, Issue 12, 2012, PP 41-82. (in Persian)
    37. Zarneshan, Shahram, “The Security Council and the Obligations of States to Combat Terrorism”, International Law Review Quarterly, Volume 24, Issue 36, 2007, PP 57-94. (in Persian)

     

    Resolutions

    1. S/RES/1368 (2001), [Threats to international peace and security caused by terrorist acts]
    2. S/RES/1373 (2001), [Threats to international peace and security caused by terrorist acts]

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 بهمن 1401
  • تاریخ بازنگری: 01 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 31 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار