خیار اعسار؛ بازتعریف فقهی و حقوقی خیار تفلیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق ،دانشگاه پیام نور،تهران،ایران .

2 استادیار، دانشکده حقوق، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار، دانشکده حقوق، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

نهاد افلاس به موجب قانون اعسار مصوب 1313 از ادبیات حقوقی ایران حذف شد. تفسیر مواد قانون مدنی که در آن واژه افلاس به کار رفته است، ضرورتی غیرقابل انکار است. به‌صورت خاص در ماده 380 قانون مدنی وضعیت خیار تفلیس و تفسیر آن مورد اختلاف واقع شد. گاه قول به نسخ خیار تفلیس و عدم اعتبار ماده 380 قانون مدنی مورد تأکید قرار گرفته و گاه قول به وجود خیاری تحت عنوان خیار اعسار تقویت شده است. سؤالی که مطرح است آن که تفسیر ماده 380 قانون مدنی با توجه به مستندات فقهی و حقوقی پس از حذف نهاد افلاس از قوانین موضوعه چگونه است؟ در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و از میان منابع معتبر فقهی دریافتیم که مستندات خیار تفلیس قابل تطبیق بر مورد اعسار است و ازاین‌رو وجود خیار اعسار را در حقوق و فقه معتبر دانستیم. بنابراین در صورت وجود شرایط خیار افلاس و در هنگامی که یکی از متعاملین معسر شود و مورد از مستثنیات دین باشد، می‌توان نهاد دیگری در کنار امهال و تقسیط دین، تحت عنوان خیار اعسار را معتبر تلقی کرد. وجود فتاوی فقهی درخصوص وجود خیار در صورت عدم پرداخت ثمن با حدوث وضعیت اعسار مشتری به‌عنوان یکی از دلایل مهم خیار اعسار تلقی می‌شود. این یافته و ایجاد خیاری تحت عنوان خیار اعسار به‌عنوان دستاوردی بزرگ به حل بسیاری از پرونده‌های قضایی مرتبط با مسئله اعسار کمک شایان می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Bankruptcy Option; Jurisprudential and Legal Redefinition of Insolvency Option

نویسندگان [English]

  • mohsen vaseghi 1
  • mihammad mehryar 2
  • fatemeh hashemi 3
1 . Assistant Professor, Faculty of Law, Payame Noor University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Law, University of Religions and Denominations, Qom, Iran Corresponding Author Email: m.mehryar@urd.ac.ir.
3 Assistant Professor, Faculty of Law, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

 
 
 
Bankruptcy institution was removed from Iran's legal literature according to the Insolvency Law approved in 1313. The interpretation of the civil law articles in which the word bankruptcy is used is an undeniable necessity. Specifically, in Article 380 of the Civil Code, the status of the insolvency option and its interpretation were disputed. Sometimes the claim to abolish the insolvency option and the invalidity of Article 380 of the Civil Code has been emphasized, and sometimes the claim to the existence of an option under the title of insolvency option has been strengthened. The question that arises is what is the interpretation of Article 380 of the Civil Code in light of the jurisprudential and legal documents after elimination of bankruptcy institution from the applicable laws? In this article, with the analytical descriptive method and among the reliable jurisprudential sources, we have found that the documents of the insolvency option can be applied to the case of bankruptcy, Therefore, we considered the existence of the insolvency option valid in law and jurisprudence. Therefore, if there are conditions of insolvency option and when one of the parties becomes insolvent and it is one of the exceptions of debt, another institution can be considered as valid in addition to deferment and debt distribution under the title of bankruptcy option. The existence of jurisprudential fatwas regarding the existence of an option in the event of non-payment of the price due to the occurrence of a customer's bankruptcy is considered one of the important reasons for the option of bankruptcy. This discovery and the creation of an option under the title of bankruptcy option as a great achievement helps to solve many court cases related to the issue of bankruptcy
 


کلیدواژه‌ها [English]

  • insolvency option
  • insolvency
  • Bankruptcy
  • bankruptcy option
  • jurisprudence

مراجع

  1. فارسی

    کتاب

    1. امامى، سید حسن، حقوق مدنى، تهران: اسلامیه، 1385.
    2. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، ۱۳۸۷.
    3. قاسم­زاده، مرتضی، حسن ره­پیک و عبدالله کیانی، تفسیر قانون مدنی، تهران: سمت، 1390.
    4. کاتوزیان، ناصر، دوره عقود معین، تهران: به­نشر، 1363.
    5. محقق داماد، مصطفى، قواعد فقه، تهران: علوم اسلامی، 1383.
    6. ولایى، عیسى، فرهنگ تشریحى اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی، 1387.

    مقاله

    1. السان، مصطفی، «بررسی مبانی و شرایط اعمال خیار تفلیس»، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره 11، شماره 38، 1393، صص 29-50.
    2. طالب احمدی، حبیب، «خیار تفلیس و حقوق طلبکاران در ورشکستگی»، دو فصلنامه حقوق تطبیقی، دوره 0، شماره 6، 1383، صص 169-186.
    3. مبلغی، احمد، محسن واثقی و محمد مهریار، «شناسایی مفهوم اعسار و افلاس و تاثیر آن در تفسیر قانون»، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، دوره 6، شماره 1، 1399، صص 179-151.

    عربی

    کتاب

    1. ابن زکریا، احمد بن فارس، معجم مقائیس اللغة، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1404 ه.ق.
    2. ابن زهره حلبى، حمزة بن على، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق، 1417 ه.ق.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، جلد 4، بیروت: دارالفکر، 1414 ه.ق.
    4. اردبیلى، احمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1403 ه.ق.
    5. انصارى، مرتضى، المکاسب، جلد 6، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصارى، 1415 ه.ق.
    6. بهبهانى، محمد باقر، حاشیة مجمع الفائدة و البرهان، قم: مؤسسة الوحید البهبهانی، 1417 ه.ق.
    7. تبریزى، جواد، ارشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، جلد 4، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1416 ه.ق.
    8. تبریزى، جواد، المسائل المنتخبة، قم: دارالصدیقة الشهیدة، 1427 ه.ق.
    9. جمعی از محققان، فرهنگ­نامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1389.
    10. حائرى، سید محمد مجاهد، المناهل، قم: مؤسسه آل­البیت، بی­تا.
    11. خمینى، سید روح­الله، التعادل و الترجیح، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1375.
    12. خمینى، سید روح­اللّه، الطهارة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1422 ه.ق.
    13. راغب اصفهانى، حسین، مفردات ألفاظ القرآن، سوریه: دارالعلم، 1412 ه.ق.
    14. رشتى، حبیب‏الله، بدائع الأفکار، قم، بی­تا.
    15. روحانى، سید محمد، المسائل المنتخبة، کویت: شرکة مکتبة الألفین، 1417 ه.ق.
    16. زبیدى، سید محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر، 1414 ه.ق.
    17. سیستانى، سید على، المسائل المنتخبة، قم: دفتر حضرت آیت­الله سیستانى، 1422 ه.ق.
    18. شبیرى زنجانى، سید موسى، المسائل الشرعیة، قم: مؤسسه نشر الفقاهه، 1428 ه.ق.
    19. شهید اول، محمد بن مکى، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دارالتراث، 1410 ه.ق.
    20. شهید ثانى، زین­الدین بن على، حاشیة شرائع الإسلام، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1422 ه.ق.
    21. صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم­الکتب، 1414 ه.ق.
    22. طوسى، محمد بن حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407 ه.ق.
    23. طوسى، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبه المرتضویه، 1387.
    24. طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیه، 1407 ه.ق.
    25. عبدالمنعم، محمود عبد­الرحمان، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره: دارالفضلیه، 1419 ه.ق.
    26. علامه حلّى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، جلد 5 و 13، قم: مؤسسه آل­البیت، 1414 ه.ق.
    27. علامه حلّى، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، جلد 5، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413 ه.ق.
    28. فاضل لنکرانى، محمد، الأحکام الواضحة، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار، 1422 ه.ق.
    29. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم: هجرت، 1410 ه.ق.
    30. قمى، سید تقى، عمدة المطالب فی التعلیق على المکاسب، جلد 3، قم: کتابفروشى محلاتى، 1413 ه.ق.
    31. کرکى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل­البیت، 1414 ه.ق.
    32. مجلسى، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، قم: کتابخانه آیت­الله مرعشى نجفى، 1406 ه.ق.
    33. مشکینى، میرزا على، مصطلحات الفقه، بی­تا.
    34. یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1419 ه.ق.

    References

    Books

    1. A group of researchers, Encyclopedia of Principles of Jurisprudence, Qom: Islamic Sciences and Culture Research Center, 2010. (in Arabic)
    2. Abdol-Moneim, Mahmoud Abdol-Rahman, Dictionary of Jurisprudential Terms and Vocabulary, Cairo: Dar Al-Fazlieh, 1998. (in Arabic)
    3. Allamah Helli, Hassan Ibn Yousef, Different Shiites in Al-Sharia rules, Volume 5, Qom: Islamic Publications Office, 1992. (in Arabic)
    4. Allamah Helli, Hassan Ibn Yousef, Jurisprudents' Note, Volume 5 and 13, Qom: Ahl Al-Bayt Institute, 1993. (in Arabic)
    5. Ansari, Morteza, Al-Makasib. Volume 6, Qom: World Congress on Sheikh Ansari, 1994. (in Arabic)
    6. Ardebili, Ahmad, The Assembly of Benefit and Proof in the Description of Guidance of the Mind, Qom: Islamic Publications Office, 1982. (in Arabic)
    7. Behbahani, Mohammad Bagher, Margin of the Benefit and Argument Assembly, Qom: Vahid Behbahani Institute, 1996. (in Arabic)
    8. Emami, Sayyed Hassan, Civil Law, Tehran: Islamic, 2006. (in Persian)
    9. Farahidi, Khalil Ibn Ahmad, Kitab Al-Ayn. Qom: Migration, 1989. (in Arabic)
    10. Fazel Lankarani, Mohammad, Clear Rulings, Qom: The Jurisprudential Center of the Holy Imams, 2001. (in Arabic)
    11. Ghasem-Zadeh, Morteza, Hassan Rah-Payk and Abdollah Kiani, Interpretation of Civil Law, Tehran: Samt, 2011. (in Persian)
    12. Ha’eri, Sayyed Mohammad Mojtahed, Al-Manahil, Qom: Ahl al-Bayt Institute, No Date. (in Arabic)
    13. Ibn Manzour, Mohammad Ibn Mokarram, Lisan al-Arab, Volume 4, Beirut: House of Thought, 1993. (in Arabic)
    14. Ibn Zahre Halabi, Hamza Ibn Ali, Rich in the Tendency to Know the Principles and Branches of Knowledge, Qom: Imam Sadegh Institute, 1996. (in Arabic)
    15. Ibn Zakariya, Ahmad Ibn Faris, Dictionary of Language Standards, Qom: Islamic Propagation Office, 1983. (in Arabic)
    16. Ja’fari Langroudi, Mohammad Ja’far, Legal Terminology, Tehran: Ganj-e-Danesh, 2008. (in Persian)
    17. Karaki, Ali Ibn Hussein, Jami al-Maqasid fi Sharh al-Qawa‘id. Qom: Ahl al-Bayt Institute, 1993. (in Arabic)
    18. Katouzian, Nasser, The Course of Specific Contracts, Tehran: Beh-Nashr, 1984. (in Persian)
    19. Khomeini, Sayyed Rouhollah, Purity, Tehran: Imam Khomeini Publishing Institute, 2001. (in Arabic)
    20. Khomeini, Sayyed Rouhollah, Conflict and Preference, Tehran: Imam Khomeini Publishing Institute, 1996. (in Arabic)
    21. Majlesi, Mohammad Bagher, Maladh al-Akhyar fi Fahm Tahdhib al-Akhbar, Qom: Ayatollah Mar’ashi Najafi Library Publications, 1985. (in Arabic)
    22. Meshkini, Mirza Ali, Terminology of Jurisprudence, No Place, No Date. (in Arabic)
    23. Mohaghegh Damad, Mostafa, Jurisprudential Rules, Tehran: Islamic Sciences, 2004. (in Persian)
    24. Qomi, Sayyed Taghi, ‘Umdat al-Matalib fi al-Ta‘liq ‘ala al-Makasib, Volume 3, Qom: Mohallati Bookstore, 1992. (in Arabic)
    25. Ragheb Isfahani, Hossein, Vocabulary of The Words of the Qur’an, Syria: House of Science, 1991. (in Arabic)
    26. Rashti, Habibollah, Wonderful Ideas, Qom, No Date. (in Arabic)
    27. Rouhani, Sayyed Mohammad, Selected issues, Kuwait: Al-Alfin Library Company, 1996. (in Arabic)
    28. Sahib Ibn Ebbad, Ocean in Language, Beirut: The World of Books, 1993. (in Arabic)
    29. Shahid Al-Awal, Muhammad Ibn Makki, Al-Lum‘ah al-Dimashqiyyah fi Fiqh al-Imamiyyah, Beirut: House of Heritage, 1989. (in Arabic)
    30. Shahid al-Thani, Zayn al-Din Ibn Ali, Margin of Islamic Laws, Qom: Islamic Propagation Office, 2001. (in Arabic)
    31. Shobeiri Zanjani, Sayyed Mousa, Sharia Issues, Qom: Fiqh Publishing Institute, 2007. (in Arabic)
    32. Sistani, Sayyed Ali, Selected Issues, Qom: Office of Ayatollah Sistani, 2001. (in Arabic)
    33. Tabrizi, Javad, Guide the Student to Comment on the Gains, Volume 4, Qom: Ismaeilian Institute, 1995. (in Arabic)
    34. Tabrizi, Javad, Selected Issues, Qom: The Truthful Witness House, 2006. (in Arabic)
    35. Tousi, Mohammad Ibn Hassan, The Detailed Explanation of Imami Jurisprudence, Tehran: Al-Murtazawiyyeh Library, 2008. (in Arabic)
    36. Tousi, Mohammad Ibn Hassan, Al-Khalaf, Qom: Islamic Publications Office, 1987. (in Arabic)
    37. Tousi, Mohammad Ibn Hassan, Refinement of Rulings, Tehran: Islamic Book House, 1987. (in Arabic)
      Velae’e, Isa, Anatomical Glossary of Jurisprudential Terms, Tehran: Nay Publishing, 2008. (in Persian)
    38. Yazdi, Sayyed Mohammad Kazem, Al-‘Urwah al-Wuthqa, Qom: Islamic Publications Office, 1998. (in Arabic)
    39. Zobeydi, Sayyed Mohammad Morteza, The Bride's Crown from the Jewels of the Dictionary, Beirut: House of Thought, 1993. (in Arabic)

    Articles

    1. Elsan, Mostafa, “Review of the Basics and Conditions of Applying Insolvency Option”, Quarterly Journal of Jurisprudence and Islamic Law Research, Volume 11, Issue 38, 2014, pp: 29-50. (in Persian)
    2. Moballeghi, Ahmad, Mohsen Vaseghi and Mohammad Mehryar, “Identifying the Concept of Insolvency and Bankruptcy and Its Impact on Legal Interpretation”, Quarterly Journal of Jurisprudential and Legal Studies, Volume 6, Issue 1, 2020, pp: 151-179. (in Persian)
    3. Taleb Ahmadi, Habib, “Insolvency Option and Creditors' Rights in Bankruptcy”, Bi-Quarterly Journal of Comparative Law, Volume 0, Issue 6, PP 169-186. (in Persian)

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 تیر 1402
  • تاریخ بازنگری: 17 آبان 1402
  • تاریخ پذیرش: 24 آبان 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار