نظام تعدد مادیِ جرایم تعزیری در قانون مجازات اسلامی (اصلاحی 1399)؛ چالش‌ها، ابهام‌ها و راهکارها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران h.rostami@basu.ac.ir

چکیده

ارتکاب جرایم تعزیری، اعم از آنکه از نوع مشابه باشند یا مختلف، به‌طور معمول موجب تشدید مجازات‌ها می‌شوند و این تشدید، مطابق مادة 134 قانون مجازات اسلامی (اصلاحی 1399)، در تعدد از نوع مشابه، اختیاری و در تعدد از نوع مختلف، الزامی است. پیامد این سیاست دوگانه، صرف‌نظر از آنکه توجیه جرم‌شناختی و کیفرشناختی ندارد، موجب ایجاد چالش تفکیک و تشخیص این دو دسته از جرایم و مجازات آنها خواهد شد. در بیشتر نوشته‌های حقوقی، تمایز این دو، با کاربست «وحدت عناصر مجرمانه و مجازات» شناسایی می‌شود و بر این اساس، همین‌که ارکان تشکیل‌دهنده جرایم و مجازات آنها همسان باشد، تعدد از نوع مشابه و در غیر این‌صورت، از نوع مختلف محسوب خواهد شد. این رویکرد، راهگشا نیست و در عمل موجب می‌شود که ارتکاب دو یا چند فقره جرم از یک نوع، در مقایسه با حالتی که تعدد به‌صورت ارتکاب جرم تام و شروع یا معاونت در آن باشد، مجازات کمتری داشته باشد. راهکار منطقی، تمرکر بر «وحدت عنوان مجرمانه»، قطع‌نظر از نوع رفتار ارتکابی و مجازات قانونی است. بنابراین، اگر شخص مرتکب جرایم مشابه گردد، یعنی جرم‌هایی که به‌لحاظ مبنایی شبیه به هم و ذیل یک عنوان کلی قرار می‌گیرند، اعم از آنکه بعضی از رفتارها ساده باشند یا مشدد یا رفتارها به‌رغم داشتنِ رکن قانونی واحد، گوناگون باشند، تعدد از نوع مشابه محسوب می‌شود. در مورد جرایم مقارن (جرایم مقدماتی یا مرتبط) نیز ترجیح عدول از قواعد تعدد مادی جرم و تعیین مجازات واحد است. چنانچه رفتارهای ارتکابی، هم‌زمان مشمول قواعد تعدد و تکرار باشند، راهکار مؤثر، تعمیم مقررات تعدد معنوی و تعیین و اجرای مجازات اشد است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Material Multiplicity System of Ta’ziri Crimes in the Islamic Penal Code (amended in 2020); Challenges, Ambiguities and Solutions

نویسنده [English]

  • Hadi Rostami
. Associate Professor, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran Corresponding Author Email: h.rostami@basu.ac.ir.
چکیده [English]

Committing Ta’ziri crimes, whether it is the same or different, usually intensifies the punishments and this intensification is required in accordance with Article 134 of the Islamic Penal Code (amended in 2020). Intensification is optional in the case of multiple crimes of the similar type and it is mandatory in the case of multiple crimes of different types. The outcome of this dual policy, regardless of the fact that it has no criminological or penal justification, will create a challenge to separation and distinguish these two categories of crimes and their punishment. In most of the legal texts, the distinction between these two is identified by applying the “unity of criminal elements and punishment” and accordingly, just as the legal element of crime and punishment is alike, the multiplicity is of the similar type, and otherwise, it is considered different. This approach is not a solution and in practice leads to a lesser punishment for committing two or more crimes of the similar type, compared to the case where the multiple acts are committed in the form of committing a complete crime and initiating or assisting in it. The logical solution is concentrating on “the unity of criminal title”, regardless of the type of behavior and legal punishment. Thus, if a person commits similar crimes, that is, crimes which are fundamentally similar and fall under the same general heading, whether some of the behaviors are simple or aggravated or the behaviors are different despite having a single legal element, the plurality is considered to be of the similar type. In the case of concurrent crimes (preliminary or related crimes), it is preferable to deviate from the rules of material multiplicity of crimes and determine a single punishment. If the committed behaviors are simultaneously subject to the rules of plurality and recidivism, the effective solution is to generalize the rules of spiritual plurality and determine and implement the most severe punishment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Multiplicity
  • Recidivism
  • Different
  • Similar
  • Criminal title

مراجع

  1. کتاب

    1. احمدزاده، رسول و مجتبی تام، ملاحظاتی دربارة قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، (ویراست دوم)، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضائیه، چاپ سوم، 1400.
    2. اردبیلی، محمد علی، حقوق جزای عمومی، جلد 3، تهران: میزان، چاپ بیستم، 1399.
    3. آقایی‌نیا، حسین و هادی رستمی، حقوق کیفری اختصاصی؛ جرایم علیه اموال و مالکیت، تهران: میزان، چاپ چهارم، 1402.
    4. باهری، محمد، حقوق جزای عمومی، تهران: نگاه معاصر، چاپ دوم، 1402.
    5. بکاریا، سزار، رسالة جرایم و مجازات­ها، ترجمه محمد ­علی اردبیلی، تهران: میزان، چاپ دهم، 1400.
    6. پیمانی، ضیاءالدین، حقوق کیفری اختصاصی 3؛ جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، تهران: میزان، چاپ نهم، 1392.
    7. زراعت، عباس، شرح مختصر قانون مجازات اسلامی، جلد 1، تهران: ققنوس، چاپ سوم، 1393.
    8. زینالی، توحید، جرم جعل و استفاده از سند مجعول در رویة دادگاه‌ها، تهران: چراغ دانش، چاپ دوم، 1397.
    9. شیخ‌الاسلامی، عباس، تعدد جرم؛ نظریه‌ها و رویه‌ها، تهران: میزان، چاپ اول، 1395.
    10. طاهری‌نسب، یزدالله، تعدد و تکرار در حقوق جزای ایران، تهران: دانشور، چاپ اول، 1381.
    11. منصورآبادی، عباس، حقوق جزای عمومی 3؛ تهران: میزان، چاپ اول، 1399.
    12. میرمحمد صادقی، حسین، حقوق جزای عمومی 3؛ واکنش اجتماعی در برابر جرم (مجازات و اقدام تأمینی و تربیتی)، تهران: دادگستر، چاپ اول، 1401.
    13. الهام، غلامحسین و محسن برهانی، درآمدی بر حقوق جزای عمومی؛ واکنش در برابر جرم، جلد 2، تهران: میزان، چاپ ششم، 1400.

    مقاله

    1. احمدزاده، رسول، غلامحسین الهام و مجتبی تام، «ضابطة تفکیک جرایم مختلف از غیرمختلف در مادة 134 اصلاحی قانون مجازات اسلامی»، دو فصلنامه پژوهشنامة حقوق کیفری، دوره 12، شمارة 2، 1400، صص 26-7.
    2. پوربافرانی، حسن، «تعدد و تکرار جرم در حقوق کیفری ایران»، فصلنامة مدرس علوم انسانی (ویژه‌نامة حقوق)، دوره 9، شماره 41، 1384، صص 45-25.
    3. رستمی، هادی، «تقابل وظیفه­گرایی و غایت­گرایی فایده­محور در توجیه کیفر»، دو فصلنامه پژوهشنامة حقوق کیفری، دوره 7، شماره 2، 1395، صص 155-131.
    4. رستمی، هادی و مهری برزگر، «کمینه‌گرایی در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (1399) و چالش‌های فراروی آن»، دو فصلنامه پژوهشنامة حقوق کیفری، دوره 13، شماره 1، 1401، صص 75-97.
    5. روستایی، مهرانگیز و حامد رحمانیان، «معیار تفکیک جرایم «مختلف» از جرایم «غیرمختلف» در اِعمال قواعد تعدد مادی جرم»، مجلة حقوقی دادگستری، دورة 86، شمارة 118، 1401، صص 135-115.
    6. ساداتی، سید محمد مهدی، «تعدد جرم در حقوق ایران و آلمان»، دو فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، دورة 8، شمارة 1، 1396، صص 226-203.
    7. شمس ناتری، محمد ابراهیم و فرهاد صادقی، «چالش‌های مربوط به تعدد عنوانی جرم در جرایم تعزیری»، مجله پژوهش حقوق کیفری، دوره 7، شمارة 26، 1398، صص 250-227.
    8. فروغی، فضل‌الله و رضا رحیمیان، «ارزیابی تعدد مادی جرایم تعزیری در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392»، مجله مطالعات حقوقی، دورة 7، شماره 4، 1394، صص 203-171.
    9. قیاسی، جلال‌الدین و احسان یاوری، «حکم جرایم مرتبط در جرایم تعزیری»، دو فصلنامه پژوهشنامة حقوق کیفری، دوره 6، شمارة 2، 1394، صص 179-155.
    10. میرمحمد صادقی، حسین و علیرضا درزی رامندی، «بررسی تطبیقی تعدد جرم در حقوق کیفری ایران و آمریکا»، دوفصلنامة حقوق تطبیقی، دورة 7، شمارة 1، 1399، صص 74-51.

    قوانین

    1. قانون تعزیرات (1375).
    2. قانون کاهش مجازات حبس تعزیری (1399).

    رویه قضایی و نظریه‌های مشورتی

    1. رأی شمارة 9209970220500009 مورخ 5/1/1392 صادره از شعبة پنج دادگاه تجدیدنظر استان تهران.
    2. رأی وحدت رویة شمارة 608 مورخ 27/6/1375هیأت عمومی دیوان عالی کشور.
    3. رأی وحدت رویة شمارة ۶۲۴ مورخ 18/1/1377 هیأت عمومی دیوان عالی کشور.
    4. نظریة مشورتی شمارة 1167/99/7 مورخ 28/4/1399 ادارة حقوقی قوة قضاییه.
    5. نظریة مشورتی شمارة 676/99/7 مورخ 4/6/1399 ادارة حقوقی قوة قضاییه.

    References

    Books

     

    1. Agha’ei-Nia, Hossein and Hadi Rostami, Specific Criminal Law; Crimes against property and ownership, Tehran: Mizan, Fourth Edition, 2023. (in Persian)
    2. Ahmad-Zadeh, Rasoul and Mojtaba Taam, Observations on the Reduction of the Ta’ziri Imprisonment Punishments Act, (Second Edition), Tehran: Judiciary Press and Publication Center, Third Edition, 2021. (in Persian)
    3. Ardebili, Mohammad Ali, General Criminal Law. Volume 3, Tehran: Mizan, 20th Edition, 2020. (in Persian)
    4. Baheri, Mohammad, General Criminal Law, Tehran: Contemporary View, Second Edition, 2023. (in Persian)
    5. Beccaria, Cesare, Treatise on Crimes and Punishments, Translated by: Mohammad Ali Ardebili, Tehran: Mizan, Tenth Edition, 2021. (in Persian)
    6. Elham, Gholam Hossein and Mohsen Borhani, Introduction to General Criminal Law; Reaction against Crime, Volume 3, Tehran: Mizan, Sixth Edition, 2021. (in Persian)
    7. LaFave, Wayne, R. Criminal Law, United States: West Academic, Sixth Edition, (Hornbook Series), 2017.
    8. Mansour-Abadi, Abbas, General Criminal Law 3, Tehran: Mizan, First Edition, 2020. (in Persian)
    9. Mir Mohammad Sadeghi, Hossein, General Criminal Law 3; Social Reaction to Crime (Punishment and Training Measures), Tehran: Dadgostar, First Edition, 2022. (in Persian)
    10. Paymani, Zia Al-ddin, Specific Criminal Law 3; Crimes against public safety and Public Tranquility, Tehran: Mizan, Ninth Edition, 2013. (in Persian)
    11. Sheikh Al-eslami, Abbas, Multiplicity of Crime; Theories and Precedents, First Edition, Tehran: Mizan, 2016. (in Persian)
    12. Taheri-Nasab, Yazdollah, Multiplicity and Recidivism in Iranian Criminal Law, First Edition, Tehran: Daneshvar, (in Persian)
    13. Zera’at, Abbas, Brief Explanation of the Islamic Penal Code, Volume 1, Third Edition, Tehran: Phoenix, 2014. (in Persian)
    14. Zeynali, Towhid, The Crime of Forgery and the Use of Forged Documents in Court Proceedings, Tehran: Light of Knowledge, Second Edition, 2018. (in Persian)

    Articles

    1. Ahmad-Zadeh, Rasoul, Gholam Hossein Elham and Mojtaba Taam, “The rule of Separating Different Crimes from Non-different ones in Article 134 of the Amendment of the Islamic Penal Code”, Bi-Quarterly Journal of Criminal Law Research,Volume 12, Issue 2, 2021, pp 7-26. (in Persian)
    2. Forughi, Fazlollah and Reza Rahimian, “The evaluation of multiplicity in Ta’ziri crimes in the Islamic Penal Code 2013”, Journal of Legal Studies, Volume 7, Issue 4, 2015, pp: 171-203.. (in Persian)
    3. Ghiasi, Jalal Al-ddin and Ehsan Yavari, “Related Offences Judgment in the Offences of Discretionary (Ta’zir) Punishment”. Bi-Quarterly Journal of Criminal Law Research, Volume 6, Issue 2, 2015, pp: 155-179. (in Persian)
    4. Mir Mohammad Sadeghi, Hossein and Alireza Darzi Ramandi, “Comparative Study of Crime Plurality in the Iranian and United States Criminal law”, Bi-Quarterly Journal of Comparative Law, Volume 7, Issue 1, 2020, pp: 51-74. (in Persian)
    5. Pour-Baferani, Hassan, “Multiplicity and Recidivism in Iranian Criminal Law”, Humanities Teacher's Quarterly (Law Special Issue(, Volume 9, Issue 41, 2005, pp: 25-45. (in Persian)
    6. Rostami, Hadi, “The Mutuality of Teleologism and Utility-Based Deontologism in Punishment Justification”, Bi-Quarterly Journal of Criminal Law Research, Volume 7, Issue 2, 2016, pp: 131-155. (in Persian)
    7. Rostami, Hodi and Mehri Barzegar, “The Criminal Minimalism in the Reduction of the Ta’zir Imprisonment Punishments Act (2020) and the Challenges thereof”, Bi-Quarterly Journal of Criminal Law Research, Volume 13, Issue 1, 2022, pp: 75-97. (in Persian)
    8. Rousta’ei, Mehrangiz and Hamed Rahmanian, “Criteria for Distinguishing "Different" Crimes from "Non-Different" Crimes in Applying the Rules of Material Multiplicity of Crime”, The Judiciarys Law Journal, Volume 86, Issue 118, 2022, pp: 115-135. (in Persian)
    9. Sadati, Sayyed Mohamad Mahdi, “The Plurality of Crimes in the Iranian Law and German Law”, Bi-Quarterly Journal of Comparative Law Review,Volume 8, Issue 1, 2017, pp: 203-226. (in Persian)
    10. Shams Nateri, Mohamad Ebrahim and Farhad Sadeghi, “Challenges for multiple offenses of crime”, Journal of Criminal Law Research, Volume 7, Issue 26, 2019, pp: 227-226. (in Persian)

    Laws

    1. Ta’zirat Code (1996). (in Persian)
    2. The Act of Reduction of the Ta’zir Imprisonment Punishments (2020). (in Persian)

    Judicial Procedure and Advisory Opinion

    1. Advisory Opinion of Legal Department of the Judiciary, No. 1167/99/7 dated 2020/07/18. (in Persian)
    2. Advisory Opinion of Legal Department of the Judiciary, No. 676/99/7 dated 2020/08/25. (in Persian)
    3. Decision No. 9209970220500009 dated 2013/03/25 issued by the Fifth Branch of the Tehran Appeals Court. (in Persian)
    4. Unified Decision No. 608 dated 1996/09/17, issued by the General Council of the Supreme Court. (in Persian)
    5. Unified Decision No. 624 dated 1998/04/07, issued by the General Board of the Supreme Court. (in Persian)

    Internet Source

    1. Kumari, Krishna. “Role of Theories of Punishment in the Policy of Sentencing”, 2007, Available at: http://ssrn.com-956234.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 16 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 12 خرداد 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار