توصیف حقوقی پیمان و آثار حقوقی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. (نویسنده مسئول) yazdanian_alireza@ase.ui.ac.ir

3 دانشیار، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.29252/jlr.2022.224648.2044

چکیده

پیمان یکی از پر کاربردترین عقودی است که تأثیر آن بر روابط اقتصادی غیرقابل‌انکار است. اما تعریف، انواع، توصیف حقوقی و به تبع آن، ویژگی‌ها، آثار و در نتیجه سرنوشت این عقد همواره با ابهام و اختلاف‌نظر همراه بوده است. دستیابی به توصیف حقوقی پیمان، بسیاری از خلأهای قانونی و اختلافات ناشی از سکوت قرارداد را خاتمه می‌دهد، اما توصیف حقوقی بدون لحاظ ویژگی‌های انواع مختلف این عقد به اختلافات پایان نمی‌دهد و اقناع‌کنندۀ نظام حقوقی نخواهد بود. انواع پیمان عبارت‌اند از پیمان‌های فاقد تعهد تهیۀ مصالح، پیمان‌های حاوی تعهد تهیۀ مصالح به‌عنوان موضوع عقد و پیمان‌های حاوی تعهد تهیۀ مصالح در راستای انجام موضوع عقد. قرارداد پیمان با سه عقد بیع، اجاره و استصناع شباهت‌های بسیاری دارد. اگرچه شباهت‌های استصناع فقهی با نوعی از پیمان که تهیۀ مصالح برای انجام دادن موضوع پیمان را بر عهدۀ پیمانکار قرار می‌دهد، غیرقابل‌انکار است، این عقد صرفاً پوشش‌دهندۀ این نوع از پیمان است و بنابراین پوشش‌دهندۀ سایر انواع پیمان از جمله قراردادهایی که موضوع آنها طراحی نقشه‌های یک پروژه است، نخواهد بود. با توجه به عدم امکان انطباق این عقد بر همۀ انواع پیمان، عقد اجاره تنها عقد معینی است که علاوه‌بر حضور در قانون و روشنی بسیاری از آثار آن در قانون، می‌تواند پوشش‌دهندۀ انواع پیمان و در نتیجه پاسخگوی خلأهای مربوط به این عقد باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Description of Construction Contract and its Legal Effects

نویسندگان [English]

  • shima vafadarnia 1
  • alireza yazdanian 2
  • alireza fasihizadeh 3
1 . Ph.D Candidate, Faculty of Administrative Sciences & Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Associate Professor, Faculty of Administrative Sciences & Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran. Corresponding Author Email: yazdanian_alireza@ase.ui.ac.ir
3 Associate Professor, Faculty of Administrative Sciences & Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Construction contract is one of the most widely used contracts that its effects on the economic relations are undeniable. But the definition, types, legal description and its qualifications as well as its results are accompanied by ambiguity and disagreement. Achieving the legal description of construction contract will terminate many legal defects and disputes caused by the silence of the contract but the legal description without determining charictristics of its different types will not cause disputes termination and is not satisfactory. The construction contract kinds are contracts without the obligation to supply materials, contracts containing the obligation to supply materials as the subject matter and contracts entailing the obligation to supply materials in order to fulfill the subject matter. Construction contract is similar to three contracts including sale, lease and construction order contract. Although the similarities of jurisprudential construction order contract with construction contract that makes the contractor responsible for the subject of the contract are undeniable, this contract only covers a specific kind of construction contracts and does not encompass other kinds of those contracts with the subject matter of a project plan designing. Due to the impossibility of adapting this contract to other types of construction contract, the lease contract is the only specific contract that besides being specified in the law and having clear legal effects consequently, it covers all kinds of construction contracts and as a result may provide solutions for legal deficenties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal description of the contract"
  • the contract of construction"
  • lease contract"
  • Specified Contract"
  • "
  • Unspecified Contract"

مراجع

  1. منابع

    فارسی

    کتاب

    1. امامی، حسن، حقوق مدنی، ج1، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامی،1370.
    2. بشیری، عباس و دیگران، شرایط عمومی ، خصوصی و مکاتبات پیمان در مقررات و رویه قضایی، تهران: انتشارات جاودانه،
    3. حائری شاه باغ، سید­علی، شرح قانون مدنی، ج1، تهران: انتشارات گنج دانش،1376.
    4. حداد، جواد و حمید حسین­زاده، قراردادهای همسان پیمانکاری، مشاوره، سرمایه گذاری، تهران: انتشارات دادگستر، 1395.
    5. حمید­پور رازیان، رسول و محمد نوری، بررسی ماهیت قراردادهای پیمان و پیمانکاری EPC، تهران: انتشارات جنگل،1397.
    6. حیاتی، علی عباس، حقوق مدنی 6، تهران: میزان،1398.
    7. داراب­پور، مهراب و محمدرضا داراب­پور، حقوق و مسئولیت­های فرا قراردادی مهندسان، جلد 2، تهران: جنگل، 1394.
    8. شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: نشر حقوقدان، 1377.
    9. شیروی، عبدالحسین، قراردادهای بی او تی، تهران: میزان، 1395.
    10. صادقی، محمد، قرارداد سفارش ساخت در فقه و حقوق ایران، تهران: انتشارات خرسندی،1393.
    11. طباطبائی­موتمنی، منوچهر، حقوق اداری، تهران: انشارات سمت، 1384.
    12. کاتوزیان، ناصر، عقود معین، جلد 4، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1392.
    13. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد 3، تهران: شرکت سهامی انتشار،1380.
    14. لاجوردی، سید­عرفان و علی حیدری،قراردادهای صنعتی، مشهد: میزان، 1392.
    15. میلانی­زاده، علیرضا، دادگری، لیلا، قراردادهای طرح ­و ­ساخت، تهران: مهرآفاق، 1393.
    16. میلانی­زاده، علیرضا، شرایط عمومی و خصوصی پیمان، مشهد: مهرآفاق، 1394.
    17. هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، جلد 1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، 1382.

     

    پایان‌نامه

    1. حسن­زاده، بهنام، «عقد استصناع در حقوق ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی دامغان،1393.

     

    مقاله

    1. آیتی، سید­محمدرضا و علی آل بویه، «بررسی فقهی قرارداد استصناع در بازار بورس»، پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، 1389، شماره 5، صص 19و3.
    2. خورسندیان، محمدعلی، «تمایز مقاطعه کاری و بیع»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، 1383، شماره 34، صص 139.
    3. سیفی زیناب، غلامعلی و منصوره حسن زاده، «استصناع در فقه و حقوق ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، 1388، شماره 5، ص171.

    .

    1. صادقی، محسن و حبیب گودرزی، «بررسی قراردادهای بین­المللی طراحی، تهیه تجهیزات و ساخت با نگاهی به جایگاه آن در نظام حقوقی ایران»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1387، شماره2، صص 173-189.
    2. مصطفوی، سید­مصطفی و سیدعلی‌اصغر رحیمی، «ماهیت قرارداد پیش فروش ساختمان در حقوق ایران و فقه امامیه»، پژوهش­نامه حقوق اسلامی، 1389، شماره31، ص2.
    3. موسویان، سید­عباس و احسان بازوکار، «احکام و آثار فقهی- حقوقی عقد استصناع»، فصلنامه بورس اوراق بهادار، 1392، شماره 21، صص 346- 9.
    4. مومن، محمد، «استصناع»، مجله فقه اهل بیت، 1376، شماره 11و 12 ، ص30.
    5. میرهادی­تفرشی، غزاله و عزت­الله عراقی، «تعدیل در قراردادهای پیمانکاری»، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری،1396، شماره 31 ،ص179.
    6. نظرپور، محمدتقی، «استقلال یا عدم استقلال عقد استصناع»، فقه اهل بیت، 1390، شماره 66 و 67، ص129.
    7. والی­زاده، سودابه، داریوش والی­زاده و علی پروری، «بررسی حقوقی قراردادهای BOT و EPC در پروژه‌های راهسازی»، فصلنامه علمی تخصصی مهندسی و مدیریت ساخت، 1396، شماره 7، ص 18.
    8. هاشمی­شاهرودی، محمود ، «استصناع»، نشریه فقه اهل بیت، 1378، شماره 19 و 20، صص16و 21.

    عربی

    کتاب

    1. ابن بابویه، محمدبن­علی، المقنع، قم: موسسه پیام امام الهادی، 1415.
    2. اصفهانی، ابوالحسن، وسیله­النجاه، جلد 2، قم: مهر استوار،1393.
    3. امامی­خوانساری، محمد، الحاشیة علی المکاسب، قم: بی­نا، 13ه ش.
    4. انصاری، محمدعلی، الموسوعه الفقهیه المیسره، جلد 2، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1418.
    5. آل عصفور، حسین­بن­محمد، الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، جلد 11، قم: المیرزا آل عصفور، قرن13.
    6. حلی، حسن­بن­یوسف، ارشاد الاذهان الی احکام­الایمان، ج1، قم: جماعه‌المدرسین فی‌الحوزه العلمیه قم،1410ق.
    7. حلی، یحیی­بن­سعید، الجامع للشرایع، قم: موسسه سیدالشهداء العلمیه، 1405ق.
    8. حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر­بن­حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، 4جلد، جلد 2، قم: مؤسسه اسماعیلیان،1408ه‍ ق.
    9. خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، جلد 1، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،1376.
    10. خوئی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، جلد 1، قم: نشر مدینه­العلم،1410ق.
    11. خوئی، سید ابوالقاسم ، توضیح المسائل، قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، 1422 ه.ق.
    12. رشید، عبدالکریم احمد، الشامل فی معاملات و عملیات المصارف الاسلامیه، اردن: دارالنفائس،2007.
    13. السرخسی، محمد، المبسوط، جلد 12، بیروت: دارالکتب العلمیه،1414.
    14. سنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی الشرح القانون المدنی، جلد 7، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، 1952.
    15. طبرسی، فضل­بن حسن، الموتلف من المختلف بین ائمه السلف، مشهد: نشر آستانه الرضویه المقدسه، 1410ق.
    16. طوسی، ابو جعفر محمدبن­حسن، الخلاف، جلد 3، قم: موسسه نشر الاسلامی،1411.
    17. طوسی، محمدبن­حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 2، تهران: مکتبه المرتضویه، 1378.
    18. علوی­گرگانی، محمدعلی، التعلیقه­علی­تحریر­الوسیله، جلد 1، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1394.
    19. فاضل موحدی لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه، قم: مرکز فقه الأئمة الأطهار، 1381.
    20. موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت، جلد 11، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت.
    21. موسوی روضاتی، احمد، اجماعات فقهاء­الامامیه، جلد 2، بیروت: موسسه الاعلمی­للمطبوعات،1423ق.
    22. نجفی، محمدحسن­بن­باقر، جواهر الکلام، جلد 14، قم: دائره­المعارف فقه اسلامی، 1421.
    23. هاشمی شاهرودی، محمود، المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، جلد 1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت، 1424ق.
    24. هاشمی شاهرودی، محمود، کتاب الاجاره، جلد 1، قم: موسسه الفقه و معارف اهل البیت، قم،1433ق.
    25. یزدی، محمد­کاظم، العروه الوثقی، جلد 5، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، 1392.
    26. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، العروة الوثقى، 2 جلدی، جلد 2، بیروت لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409 ه‍ ق.

     

     

    References

    Books

    1. Alavi-Gorgani, Mohammad Ali, Ta'aliq Al-Tahrir Al-Wasila, Vol. 1, Tehran: Institution for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini, 2015. (In Arabic)
    2. Ale-Asfour, Hossein-Bin-Mohammed, Al-Anward Allva'ame fi Sharh Mufatih al-Shar'ee, vol. 11, Qom: Almirza Al-Osfour. (In Arabic)
    3. Al-Sarakhsi, Muhammad, Al-Mabusut, Vol. 12, Beirut: Dar al-Kitab al-elamiya, 1993. (In Arabic)
    4. Ansari, Muhammad Ali, Al-Musua'a al-Fiqhiyyah al-Misrah, vol. 2, Qom: Islamic Thoutht Academy, 1997. (In Arabic)
    5. Bashiri, Abbas, and others, General, private conditions and contract correspondence in regulations and judicial procedure, Jangal Javdaneh, 2014. (In Persian)
    6. Darabpour, Mehrab, Mohammadreza Darabpour, Extra-Contractual Rights and Liabilities of Engineers, 2, Jangle Javdaneh, 2015. (In Persian)
    7. Emami, Hassan, Civil law, Vol. 1, Ketabforoshi Islami, 1991. (In Persian)
    8. Emami-Khansari, Muhammad, Al-Hashiya Alal-Makasib, Qom. (In Arabic)
    9. Esfahani, Abul Hasan, Vasilato Al-Najah, Vol. 2, Qom: Mehr Ostvar, 1393. (In Arabic)
    10. Fazil Movahdi Lankarani, Muhammad, Tafsil Alshari'ah, Qom: Center of Jurisprudence of Holy Imams, 2002. (In Arabic)
    11. Condition of Contract for PLANT and Design-Build (yellow book), 1sted, Lausanne, 1999.
    12. Conditions of Contract for EPC Turnkey Projects (Silver Book), 1st ed., Lausanne, 1999.
    13. Haddad, Javad, & Hamid Hossein-zadeh, Contracting, consulting & investment similar contracts, Dadgostar, 2016. (In Persian)
    14. Haeri Shahbagh, Seyyed-Ali, Description of civil law, Vol. 1, Ganj-E- Danesh, 1997. (In Persian)
    15. Hamidpour Razian, Rasul, & Mohammad Nouri, Examining the nature of EPC contracts and contracts, Jangale Javdaneh, 2018. (In Persian)
    16. Hashemi Shahroudi, Mahmood, Fiqh culture according to the religion of the Ahl al-Bayt, 1, Institute of Islamic jurisprudence encyclopedia on the religion of Ahl al-Bayt, 2004. (In Persian)
    17. Hashemi Shahroudi, Mahmoud, Kitab Al-Ajarah, Vol. 1, Qom: Moasese al Fiqh and Maaref Ahl al-Bayt, Qom, 1433. (In Arabic)
    18. Hashemi Shahroudi, Mahmoud, The Jurisprudential Dictionary of the Books of Sheikh Tusi, Vol. 1, Qom: The Encyclopedia of Islamic Jurisprudence for the School of Ahl al-Bayt, 2003. (In Arabic)
    19. Hashmi-Shahrodi, Mahmoud, "Istisnaa", Fiqh - e - Ahl - e - Bait, Vol. 19 & 20, 2008. (In Arabic)
    20. Hayati, Ali Abbas, Civil law 6, Mizan, 2019. (In Persian)
    21. Helli, Hasan-bin-Yusuf, Irshad al-Azhan al-Ahkam al-Iman, vol.1, Qom: Varsity of Teachers in the Seminary of Qom, 1410. (In Arabic)
    22. Helli, Mohaghegh, Najm al-Din, Jafar-Bin-Hassan, Shara'I Al- Islam in the Issues of the Halal and Haram, Vol.2, Qom: Ismailian Institute, 1987. (In Arabic)
    23. Helli, Yahya-bin-Said, Aljamie Lilsharayie, Qom: Seyyed Al-Shohadah Al-Alamiya Institute, 1984. (In Arabic)
    24. Ibn Babouyeh, Mohammad Bin-Ali, Al-Maqna, Qom: Payam Imam Al-Hadi Institution, 1994. (In Arabic)
    25. Institute of Encyclopedia of Islamic Jurisprudence of Ahlul Bayt (pbuh), Encyclopedia of Islamic Jurisprudence According to the Ahl al-Bayt School, Vol. 11, Qom: Institute of Encyclopedia of Islamic Jurisprudence of Ahlul Bayt. (In Arabic)
    26. Jannati, Mohammad Ebrahim, Sources of ijtihad from the point of view of Islamic religions, Kayhan, 1991. (In Persian)
    27. Katouzian, Naser, General rules of contracts, Vol. 3, Sahami Enteshar Company, 2001. (In Persian)
    28. Katouzian, Naser, Specified contracts, Vol. 4, Sahami Enteshar Company, 2013. (In Persian)
    29. Khoi, Abu al-Qasim, Minhaj al-Salehin, Vol. 1, Qom: Madinah-al-Alam, 1989. (In Arabic)
    30. Khoi, Seyyed Abul Qasim, Tozih al-Masal, Qom: Ehya Asar Imam Al-Khoei Institute, 2001. (In Arabic)
    31. Khomeini, Ruhollah, Tahrir al-Wasila, Vol. 1, Tehran: Institution for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini, 1997. (In Arabic)
    32. Lajevardi, Seyed-Irfan, & Heydari, Ali, Industrial contracts, Mizan, 2013. (In Persian)
    33. Milanizadeh, Alireza, & Leila Dadgari, Design and construction contracts, Mehr-E-Afaq, 2014. (In Persian)
    34. Milani-zadeh, Alireza, General and private terms of the agreement, Mehr-E-Afaq, 2015. (In Persian)
    35. Mousavi Rouzati, Ahmed, The Consensus of the Imami Jurists, Volume 2, Beirut: Al-Alami Publications Institution, 2002. (In Arabic)
    36. Najafi, Mohammad Hassan Bin Baqer, Javaher Al Kalam, Vol. 14, Qom: Encyclopedia of Islamic Jurisprudence, 2000. (In Arabic)
    37. Rashid, Abdul Karim Ahmad, Comprehensive in the Transactions and Operations of Islamic Banks, Jordan: Dar al-Nafis, 2007. (In Arabic)
    38. Sadeghi, Mohammad, Construction order contract in Iranian jurisprudence and law, Khorsandi, 2014. (In Persian)
    39. Sanhouri, Abd al-Razzaq Ahmad, al-Wasit fi al-Sharh al-Qanun al-Madani, vol. 7, Beirut: Al-Halabi Legal Publication, 1952. (In Arabic)
    40. Shahidi, Mahdi, Formation of contracts and obligations, Hoqooqdan, 1998. (In Persian)
    41. Shiravi, Abdul Hossein, BOT contracts, Mizan, 2016. (In Persian)
    42. Tabarsi, Fazl Ibn Hasan, al-Mutlif Min al-Mokhtalif beyn Imams Al-Salaf, Mashhad: Publication of the Holy Astana Al-Radawiyah, 1989. (In Arabic)
    43. Tabatabai-Motmani, Manouchehr, Administrative law, Sam, 2005. (In Persian)
    44. Tousi, Abu Jafar Mohammad bin Hasan, Al-Khalaf, Vol. 3, Qom: Islamic Publication Institute, 1990. (In Arabic)
    45. Tousi, Mohammad Bin Hasan, Al-Mabsut Fi Fiqh al-Imamiyah, Vol. 2, Tehran: Maktaba al-Murtazawieh, 2008. (In Arabic)
    46. Volkmar Jaeger, Axel: Hok Sebastian, FIDIC-A Guide for- Practitioners, 2010.
    47. Yazdi, Seyed Mohammad Kazem Tabatabayi, Al-Arwa Al-Wosgha, Vol. 5, Tehran: Institution for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini, 2013. (In Arabic)
    48. Yazidi, Seyed Mohammad Kazem Tabatabayi, Al-Arwa Al-Wosgha, Vol. 2, Beirut-Lebanon: Al-Alami Publications Institution, 1988. (In Arabic)

    Articles

    1. Ayati, Seyyed Mohammad Reza, Al Boyeh, Ali, "Contract for Production in the Securities Market", Journal of Islamic Law Research, No. 5, 2010. (In Persian)
    2. Khorsandian, Mohammad Ali, "Distinction between sale and contract agreement", Human Sciences MODARES, No. 34, 2004. (In Persian)
    3. Mirhadi Tafarshi, Ghazaleh & Ezzatullah Iraqi, "Modification of contracting contracts", Journal of Law and Politics, Vol. 31, 2017. (In Persian)
    4. Momin, Muhammad, "Istisna", Fiqh - e - Ahl - e - Bait, Vol. 11 and 12, 1997. (In Persian)
    5. Mousaviyan, Seyed-Abbas & Ehsan Bazokar, "Rules and Effects of Istisna in the Jurisprudence and Law", Journal of Securities Exchange, No. 21, 2013. (In Persian)
    6. Mustafavi, Seyed Mustafa & Seyed Ali Asghar Rahimi, "Nature of Forward Sale Contract of Construction in the Law of Iran and the Shiite Jurisprudence", The quartly journal of Islamic Law Research, No. 31, 2010. (In Persian)
    7. Nazarpour, Mohammad Taqi, "Independence or non-independence of the Istisna contract", Fiqh - e - Ahl - e - Bait, No. 66 & 67, 2011. (In Persian)
    8. Sadeghi, Mohsen &, Habib Gudarzi, "The survey of engineering–procurement and construction contracts; with view to their position in iranian law ", Journal of Law and Political Science, No. 2, 2008. (In Persian)
    9. Seifi Zinab, Gholamali & Hasan-zadeh, mansure, “Istisna in the Jurisprudence and Iranian Law", Legal Research Quality, No. 5, 2009. (In Persian)
    10. Vali-zadeh, Sudabeh, Dariush Vali-zadeh & Ali Parori, "Legal review of BOT and EPC contracts in road construction projects", Journal of Engineering & constraction managment, No. 7, 2017. (In Persian)

    Thesis

    1. Hassan-zadeh, Behnam, Construction contract in Iranian law, Master's thesis, Department of Law, Faculty of Law, Islamic Azad University: Damghan Branch, 2014. (In Persian)

     

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 آبان 1400
  • تاریخ بازنگری: 04 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 18 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار