سازمان تجارت جهانی تنها سازمان بین المللی است که در ارتباط با قواعد و مقررات تجارت خارجی کشورهای مختلف می باشد. این سازمان جایگزین توافقنامه کلی تعرفه ها و تجارت (گات) که از سال 1947، وجود داشت، شده است. گات رسماً یک متن حقوقی، موافقتنامه بین المللی بود و در عمل یک آژانس یا سازمان بین المللی هم شده بود. از سال 1948 گات توسط 8 دور مذاکراتی توسعه و رشد یافته بود. آخرین و یکی از بزرگترین دورها، دور اروگوئه، 1986-1994 بود که در این دور سازمان تجارت جهانی ایجاد گردید.
گات به عنوان یکی سازمان بین المللی دیگر وجود ندارد، اما به عنوان موافقتنامه و در شکل جدید و اصلاح شده (گات 1994) به حیات خود ادامه می دهد (متن قدیمی اکنون به عنوان گات 1947 شناخته می شود). گات 1994 همراه با دو سند اصلی دیگر، یعنی «توافقنامه کلی تجارت خدمات (گاتس)» و «توافقنامه جنبه های تجاری اموال معنوی (تریپس)» تحت چتر یک سازمان واحد (WTO) قرار دارند. 128 کشوری که تا سال 1994 گات را امضا و «طرف های متعاهد» آن محسوب می شدند، با امضاء توافقنامه های سازمان تجارت جهانی که گات 1994 را هم شامل می شد، رسماً «کشورهای عضو WTO» شدند.
در واقع، سازمان تجارت جهانی از گات ناشی شده و توسعه یافته است و اصول کلیدی گات که عمدتاً اصول حقوقی می باشند در دو توافقنامه اصلی دیگر به کار گرفته شده اند؛ این اصول شامل، به طور کلی، عدم تبعیض (مانند اصول دول کامله الوداد و رفتار ملی)، شفافیت و قابل پیش بینی می شوند. سازمان تجارت جهانی نیز یک سازمانی است که توافقنامه ای خاص به عنوان مبنای حقوقی منطقی خود دارد.
برای حل و فصل اختلافات و دعاوی، که ناگزیر از روابط تجاری و تعارض منافع بین اعضاء ایجاد می شود، توافقنامه های سازمان تجارت جهانی دربردارنده جریان حل و فصل اختلافات بر اساس کار حقوقی توافق شده می باشند. سازمان تجارت جهانی همچنین یک سیستم اختصاصی واحدی را برای حل و فصل اختلافات ترویج نموده است.
بنابراین، همان گونه که ذکر گردید، اسناد گات و سازمان تجارت جهانی متون حقوقی هستند که از قواعد حقوق ماهوی و شکلی بسیار تشکیل شده اند. لذا، در این مقاله با یک معرفی بسیار کلی و خلاصه از توافقنامه های سازمان تجارت جهانی، از جمله گات، تحلیلی از اصول حقوقی عمده و قواعد حل و فصل اختلافات در گات و سازمان تجارت جهانی ارائه گردیده است.
)