عدم انسجام آیین دادرسی کیفریِ ایران (مبانی و جلوه‌ها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران r-goldoust@sbu.ac.ir

چکیده

آیین دادرسی کیفری همواره باید از یک انسجام، وحدت کلی و نسبی برخوردار باشد تا از طریقِ آن، کارآمدی و کاراییِ فرایند کیفری توسط ضابطان و مقامات قضایی فایده‌مند واقع شود. پیوند زدن شاخه‌های متراکم و بی‌ثمر بر پیکرۀ عظیم آیین دادرسی کیفری، این برایند را به دنبال خواهد داشت که آیین دادرسی کیفری از هم‌گسسته شده و به‌سوی سقوط رهنمون شده است. تکثّر مراجع قانون‌گذاری، تصویب قوانین متعدد و ایجاد نهادهایِ موازیِ قضایی ـ انتظامی از جمله مصادیقی است که موجب فروپاشیِ این پیکره خواهد شد. سازوکار ایجاد یک دادگستریِ واحد و نظام قضایی منسجم، بسترهایی را ایجاد می‌کند تا از یک‌سو، شهروندان اعتماد بیشتری به نظام قضایی پیدا کنند و بدین‌سان، به آن اعتبار بخشند و از سوی دیگر، کنشگران فرایند عدالت کیفری نیز این احساس را در خود خواهند آفرید که به‌دلیل فقدان موازی‌کاری‌ها، اقدامات آنان ثمربخش بوده و معضلی عظیم به نام «بزهکاری» را مدیریت خواهند کرد. با وجود این، آیین دادرسی کیفری در ایران بر اثر عوامل و پدیده‌هایِ گوناگون همچون شناور بودن مدل سیاست جنایی یا قرائت‌هایِ خودخوان از اوضاع پیرامونیِ نظام اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... آیین دادرسی کیفری را به آیین‌های دادرسی کیفری بدیل ساخته، وحدت و یکپارچگیِ نظام عدالت کیفری را از هم‌گسسته و اسباب سقوط این پیکرۀ عظیم را که در واقع، بیان‌گر نوعِ مدلِ سیاست جنایی بوده، فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Incoherence of Iran's Criminal Procedure Code (Basics and Effects)

نویسنده [English]

  • rajab goldoust jouybari
1. Associate Professor, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran r-goldoust@sbu.ac.ir
چکیده [English]

The criminal procedure should always have coherence, general and relative unity, so that through it, the efficiency and effectiveness of the criminal process by bailiffs and judicial authorities will be beneficial. Linking dense and fruitless branches to the huge body of criminal procedure will lead to criminal procedure disintegration and its collapse. The multiplicity of legislative authorities, the legislating numerous laws and the creation of parallel judicial-police institutions are the examples that will lead to the collapse of this body. The mechanism of creating an unified justice system and a coherent judicial system creates infrastructures so that, on the one hand, citizens trust more in the judicial system and thus give it credibility, and on the other hand, the actors of the criminal justice process will also feel that due to the lack of parallelism, their actions will be resultant and they will manage a huge problem called "crime". Nevertheless, due to various factors and phenomena, such as the criminal policy model floatation or the self-proclaimed readings of the surrounding situation of the social, political, cultural, economic system and etc., the criminal procedure in Iran changed the criminal procedure to the criminal procedures, It has divided the unity and integrity of the criminal justice system and caused the downfall of this huge body, which actually represents the type of criminal policy model.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal Process
  • Collapse
  • Criminal Policy
  • Crisis
  • Inefficiency

مراجع

  1. کتاب

    1. آشوری، داریوش، دانشنامۀ سیاسی، تهران: مروارید، چاپ بیست و چهارم، 1384.
    2. آشوری، محمد، آیین دادرسی کیفری، جلد 1، تهران: سمت، چاپ بیست و سوم، 1402.
    3. تدین، عباس، تحصیل دلیل در آیین دادرسی کیفری، تهران: میزان، چاپ سوم، 1395.
    4. خالقی، علی، آیین دادرسی کیفری، جلد 1، تهران: شهر دانش، چاپ چهل و چهارم، 1403.
    5. رستمی، هادی، آیین دادرسی کیفری، تهران: میزان، چاپ سوم، 1403.
    6. ساقیان، محمد مهدی و سید پوریا موسوی، اصل قانونی بودن آیین دادرسی کیفری: مبانی، مفاهیم و قلمرو، در: الفت، نعمت‌الله «به کوشش»، حج اندیشه؛ مجموعه مقالات در یادنامۀ شادروان دکتر ناصر قربان‌نیا، قم: دانشگاه مفید، چاپ دوم، 1396.
    7. شاملو، باقر، سیاست جنایی، تهران: میزان، چاپ اول، 1403.
    8. طهماسبی، جواد، آیین دادرسی کیفری، جلد 1، تهران: میزان، چاپ چهارم، 1398.
    9. گلدوست جویباری، رجب، آیین دادرسی کیفری، تهران: جنگل، چاپ شانزدهم، 1401.
    10. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، آیین دادرسی کیفری: جدال قدرت و امنیت با حقوق و آزادی‌های فردی، در: آیین دادرسی کیفری؛ بنیان‌ها و چالش‌ها، مجموعه مقالات همایش قانون آیین دادرسی کیفری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول، 1395.
    11. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، حقوق کیفری آراییِ سیاست جنایی در پرتو راهبردهایِ سیاست عمومی، در: مهرا، نسرین و امیرحسن نیازپور «به کوشش»، حقوق کیفری پویا؛ مجموعه مقالات در پاسداشت استاد دکتر محمدعلی اردبیلی، تهران: میزان، چاپ اول، 1401.
    12. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، علوم جنایی در رویارویی با رویدادهای سیاسی (درآمدی بر تحولات حقوق کیفری و جرم‌شناسی در پرتو انقلاب مارکسیستی ـ لنینیستیِ روسیه)، در: نجفی ابرندآبادی، علی حسین «زیرنظر»، مجموعه مقالات دایره المعارف علوم جنایی، کتاب چهارم، تهران: میزان، چاپ اول، 1398.
    13. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، قوۀ قضاییه در سنجۀ حکمرانی خوب، در: آماده، غلامحسین، نقش رئیس قوۀ قضاییه در فرایند کیفری، تهران: دادگستر، چاپ اول، 1381.
    14. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، گفتمان سیاست جنایی قانونگذار در قانون آیین دادرسی کیفری1392، در: الفت، نعمت‌الله «به کوشش»، حج اندیشه؛ مجموعه مقالات در یادنامۀ شادروان دکتر ناصر قربان‌نیا، قم: دانشگاه مفید، چاپ دوم، 1396.
    15. وینست، اندرو، نظریه‌های دولت، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: نشر نی، چاپ شانزدهم، 1401.

    مقاله

    1. رستمی، هادی، «سیاست جنایی بخشنامه‌مدار»، فصلنامه مجلس و راهبرد، دوره 28، شمارۀ 108، 1400، صص 321-297.
    2. رستمی، هادی، «فروپاشی آیین دادرسی کیفری منصفانه در رویارویی با بحران‌های سیاسی و اجتماعی»، مجلۀ پژوهش حقوق کیفری، دوره 11، شمارۀ 43، 1402، صص 103-67.
    3. ساقیان، محمدمهدی و زهرا اسلامی، «کارکردهای اصول راهبردیِ آیین دادرسی کیفری»، مجلۀ آموزه‌های حقوق کیفری، دورۀ 18، شمارۀ 22، 1400، صص 154-125.
    4. ساقیان، محمدمهدی، «اصل برابری سلاح‌ها در فرایند کیفری (با تأکید بر حقوق فرانسه و ایران)»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دوره 70، شماره 56 و 57، 1385، صص 110-79.
    5. قپانچی، حسام و حمیدرضا دانش‌ناری، «الگوهای دوگانۀ فرایند کیفری کنترل جرم و دادرسی منصفانه»، مجلۀ آموزه‌های حقوق کیفری، دوره 9، شمارۀ 4، 1391، صص 184-167.
    6. گسن، ریمون، «ملاحظه‌هایی دربارۀ هدف آیین دادرسی کیفری»، ترجمۀ شهرام ابراهیمی، مجله حقوقی دادگستری، دوره 70 ، شمارۀ 56 و 57، 1385، صص 348-333.

    پایان‌نامه

    1. شفیع‌زادۀ دیزجی، توحید، «مطالعۀ مدل‌های دوگانۀ عدالت کیفری هربرت پاکر با تأکید بر ارزیابی عدالت کیفری ایران در پرتو آن مدل‌ها»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1392.

    References

    Books

     

    1. Ansell, Ch. Rethinking Theories of Governance, United Kingdom: Edward Elgar Publishing, 2023.
    2. Ashouri, Dariush, Political Encyclopedia, Tehran: Morvarid, 24th Edition, 2005. (in Persian)
    3. Ashouri, Mohammad, Criminal Procedure, Volume 1, Tehran: Samt, 23th Edition, 2023. (in Persian)
    4. Goldoust Jooybari, Rajab, Criminal Procedure, Tehran: Jungle, 16th Edition, 2022. (in Persian)
    5. Khaleghi, Ali, Criminal Procedure, Volume 1, Tehran: Shahr-Danesh, 44th Edition, 2024. (in Persian)
    6. Najafi Abrand-Abadi, Ali Hossein, Criminal Procedure: The Struggle between Power and Security and Individual Rights and Freedoms, In: Criminal Procedure; Foundations and Challenges, Collection of Articles of Criminal Procedure Law Conference, Tehran: Shahid Beheshti University, First Edition, 2016. (in Persian)
    7. Najafi Abrand-Abadi, Ali Hossein, Criminal Sciences in Facing Political Events (An Introduction to the Developments in Criminal Law and Criminology in the Light of the Marxist-Leninist Revolution in Russia), In: Najafi Abrand-Abadi, Ali Hossein (Ed.), Encyclopedia of Criminal Sciences; Collection of Articles, Volume 4, Tehran: Mizan, First Edition, 2019. (in Persian)
    8. Najafi Abrand-Abadi, Ali Hossein, Designing Criminal Policy by Criminal Law in the Light of Public Policy Strategies, In: Mehra, Nasrin and Amir Hassan Niaz-Pour (Eds.), Dynamic Criminal Law; A Collection of Articles in Honor of Professor Dr. Mohammad Ali Ardebili, Tehran: Mizan, First Edition, 2022. (in Persian)
    9. Najafi Abrand-Abadi, Ali Hossein, The Discourse of the Legislator’s Criminal Policy in the Criminal Procedure Code 1392, In: Olfat, Nematollah (Ed.) Hajj-e-Andisheh; Collection of Articles in the Memoir of Dr. Naser Ghorban-Niya, Qom: Mofid University, Second Edition, 2017 (in Persian)
    10. Najafi Abrand-Abadi, Ali Hossein, The Judiciary Branch as a Measure of Good Governance, In: Amadeh, Gholam Hossein, Head of the Judiciary’s Role in the Criminal Process, Tehran: Dadgostar, First Edition, 2002. (in Persian)
    11. Rostami, Hadi, Criminal Procedure, Tehran: Mizan, Third Edition, 2024. (in Persian)
    12. Saghian, Mohammad Mahdi and Seyed Pouria Mousavi, The Principle of Legality of Criminal Procedure: Fundamentals, Concepts and Scope, In: Olfat, Nematollah (Ed.) Hajj-e-Andisheh; Collection of Articles in the Memoir of Dr. Naser Ghorban-Niya, Qom: Mofid University, Second Edition, 2017. (in Persian)
    13. Shamlou, Bagher, Criminal Policy, Tehran: Mizan, First Edition, 2024. (in Persian)
    14. Shuibhne, N. N. The coherence of EU free movement law: Constitutional responsibility and the court of justice, Oxford University Press, 2012.
    15. Tadayon, Abbas, Evidence Acquisition in Criminal Procedure, Tehran: Mizan, Third Edition, 2016. (in Persian)
    16. Tahmasebi, Javad, Criminal Procedure, Volume 1, Tehran: Mizan, Fourth Edition, 2019. (in Persian)
    17. Winsett, Andrew, Theories of Government, Translated by: Hossein Bashirieh, Tehran: Mizan, 16th Edition, 2022. (in Persian)

    Articles

    1. Edkins, V. A. and Royal K. D. “Evaluating the Due Process and Crime Control; Perspectives Using Rash Measurement Analysis”, Journal of Multi-Disciplinary Evaluation, Volume 7, Issue 16, 2011, pp: 48-65.
    2. Gessen, Raymond, “Considerations on the Purpose of Criminal Procedure”, Translated by: Shahram Ebrahimi, The Judiciarys Law Journal, Volume 70, Issues 56 and 57, 2006, pp: 333-348. (in Persian)
    3. Ghapanchi, Hesam and Hamid Reza Danesh-Nari, “Dual Models of Criminal Procedure: Crime Control and Fair Trial, Criminal Law Teachings Journal, Volume 9, Issue 4, 2012, pp: 167-184. (in Persian)
    4. Packer, H. L. “Two Models of The Criminal Process”, University of Pennsylvania Law Review, Volume 113, Issue 1, 1964, pp: 1-68.
    5. Page, S. B. “Theories of Governance: Comparative perspectives on Seattle’s Light Rail Project”, Policy Studies Journal, Volume 47, Issue 4, 2013, pp: 583-607.
    6. Rostami, Hadi, “Circular-Based Criminal Policy”, Parliament and Strategy Quarterly, Volume 28, Issue 108, 2021, pp: 297-321. (in Persian)
    7. Rostami, Hadi, “The Collapse of Fair Criminal Procedure in Confrontation with Political and Social Crises”, Journal of Criminal Law Research, Volume 11, Issue 43, 2023, pp: 67-103. (in Persian)
    8. Saghian, Mohammad Mahdi and Zahra Eslami, “Functions of Strategic Principles of the Criminal Procedure”, Criminal Law Teachings Journal, Volume 18, Issue 22, 2022, pp: 125-154. (in Persian)
    9. Saghian, Mohammad Mahdi, “The Principle of Equality of Arms in Criminal Procedure (with Emphasis on French and Iranian Law)”, The Judiciaries Law Journal, Volume 70, Issues 56 and 57, 2006, pp: 79-110. (in Persian)
    10. Schiavello, A. “On ‘Coherence’ and ‘Law’: An analysis of different models”, Ratio Juris, Volume 14, Issue 2, 2001.

    Thesis

    1. Shafizadeh Dizji, Tohid, “Study of Herbert Packer’s Dual Models of Criminal Justice with Emphasis on the Evaluation of Iran’s Criminal Justice in the Light of Those Models”, Master’s Thesis, Shahid Beheshti University, 2013. (in Persian)

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری: 05 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 29 بهمن 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار