تحلیل اقتصادی تکمیل قراردادها در جریان دادرسی در پرتو حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 گروه حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تهران

چکیده

قراردادها به عنوان مهمترین ابزار تخصیص منابع و توزیع ارزش‌های اقتصادی همواره به دلایلی همچون محدودیت‌های عقلانی، هزینه‌های معاملاتی و عدم تقارن اطلاعات واجد خلاء و سکوت‌های قراردادی هستند. از میان رویکردهای مختلفی که در مقام تکمیل و تفسیر قرارداد بر می‌آیند، تکمیل قراردادها مبتنی بر اصول تحلیل اقتصادی حقوق، منبعث از سنتز حقوق و اقتصاد، موجبات افزایش کارایی، بهینگی و جلوگیری از بروز رفتارهای فرصت‌طلبانه را فراهم می‌آورد. امکا‌ن‌سنجی اعمال این رویکرد در رویه قضایی و چالش‌ها و محدویت‌های بهره‌گیری از آن پرسشی مهم و اثرگذار در نحوه تکمیل کارآمد قراردادها است. به جهت وجود مبانی نظری و بازوهای اعمال این شیوه تکمیلی، به خصوص نهاد شروط ضمنی، امکان بهره‌گیری از این رویکرد نوین در عرصه قراردادها فراهم است. علاوه بر بهره‌گیری قاضی از مبانی و ابزارهای اعمال رویکرد تحلیل اقتصادی ، رویکرد اقتصادی و آثار آن در تفسیر و تکمیل قراردادها در جریان دادرسی باید به یک «وضعیت ذهنی» برای قاضی در صدور آرایی مبتنی بر کارایی و بهینه‌گرایی تبدیل شود. بهره‌گیری ازظرفیت قوانین تکمیلی، از طریق تقنین قواعد تکمیلی جدید مبتنی بر اصول کارایی و بهینگی و اصلاح قوانین قدیمی می تواند موجبات بهبود کارکرد قراردادها، کاهش هزینه‌های دادرسی، صدور آرای پیشرو و مبتنی بر عدالت قضایی و تخصیص بهینه منابع و ریسک قراردادی در تکمیل قراردادها را فراهم آورد. علی‌رغم محدودیت‌ها و موانع موجود برای استفاده از رویکرد تحلیل اقتصادی در رویه قضایی ایران، شرایط اعمال و استفاده از این رویکرد در رویه قضایی وجود داشته و سوابقی نیز در این موضوع پدیدار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Economic Analysis of Gap Fillings of Contract in Trial based on Iran Procedure

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javan Mofrad 1
  • Hasan Badini 2
1
2 Tehran university law faculty
چکیده [English]

Contracts, as the most important tool for resource allocation and distribution of economic values, have always had gaps and contractual silence because of some reasons such as rational constraints, transaction costs and information asymmetry. Contractual parties’ disagreement on how to complete these gaps has led to many lawsuits, which have required judicial bodies and judges to complete or interpret the contracts. Among many different approaches (schools of thought) which attempts to complete or interpret contracts, economic analysis of law, which is generated from the synthesis between law and economics, focuses on completing contractual silence based on increasing efficiency, optimism and avoiding opportunistic behaviors. In addition to judges benefiting from the fundamentals and implementing tools of economic analysis approach, this approach and its effects on interpreting and completing contracts during court procedure needs to become a state of mind for the judge when issuing awards based on efficiency and optimism. Reducing court procedure costs, issuing pioneers awards based on judicial justice and efficient allocation of resources and contractual risks are only some of the prominent effects of economic analysis of law approach. Scrutinizing the Iran’s law system shows that in spite of exciting limitations and burdens, the condition for implementing and benefiting from this approach has been presented in the judicial procedure and there are evidences available regarding this subject matter. Also there is a vital requirement to design efficient default ruled due to manage and judge efficiently.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Analysis of law
  • Gap filling
  • Efficiency
  • Default rules
  • Implied terms
  1. فهرست منابع

    منابع فارسی

    الف) کتب

    1. انصاری، باقر؛ نقش قاضی در تحول نظام حقوقی، نشر میزان، چاپ اول،1387.
    2. انصاری، مهدی؛ تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، انتشارات جاودانه، چاپ اول، 1390.
    3. داوید، رنه، نظام های بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه دکتر حسین صفایی، دکتر محمد عاشوری و دکتر عزت اله عراقی، مرکز نشر جهاد دانشگاهی، 1364.
    4. دل وکیو، ژرژ، فلسفه حقوق، ترجمه جواد واحدی، نشر میزان، چاپ اول، 1380.
    5. سلجوقی، محمود، نقش عرف در حقوق مدنی ایران و مطالعه اجمالی در نظامهای بزرگ حقوقی، نشر میزان، چاپ اول، 1389.
    6. قشقایی، حسین، شیوه تفسیر قراردادهای خصوصی در نظام حقوق ایران و نظامهای حقوقی معاصر، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، 1378.
    7. کاتوزیان، ناصر؛ قواعد عمومی قراردادها، جلد سوم، نشر انتشار، چاپ چهارم، 1384.
    8. محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران، 1386.
    9. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، مؤسسه نشر اسلامی،1369.

    ب) مقالات

    1. بادینی، حسن، بررسی تطبیقی قابلیت جبران ضرر اقتصادی در مسئولیت مدنی، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 41، شماره 1، بهار 1390.
    2. بلوری­فر، مینا؛ حاجی عزیزی، بیژن؛ جعفری، فیض­الهی، بکارگیری تحلیل اقتصادی حقوق بر مبنای مستقلات عقلی و قاعده مصلحت، نشریه فقه و حقوق اسلامی، شماره 18، بهار و تابستان 1398.
    3. حسینیان، سعیده، کارکردهای عقل در دین پژوهی، فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، شماره 34، زمستان 1383.
    4. صادقی نشاط، امیر، حق فسخ قرارداد با وجود امکان الزام به اجرا در حقوق ایران، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی، زمستان 1388.
    5. صرامی، سیف اله، درآمدی بر جایگاه مصلحت در فقه، فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، شماره 32، تابستان 1383.
    6. محقق داماد، مصطفی؛ کیخافرزانه، محمدامین، کاربرد عرف در مقام تفسیر در حقوق قضایی مبتنی بر مبانی فقه امامیه، فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، شماره 81، بهار 1397.
    7. نقاش، فائزه، ضرورت تحلیل اقتصادی حقوق در آرای قضایی دادگاه­ها، مجموعه مقالات پنجمین همایش ملی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران، تیر 1397.

     

    ج) پایان­نامه

    1. جوان مفرد، محمد، تحلیل اقتصادی شروط ضمنی در قراردادهای تجاری، پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق اقتصادی، دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی، 1392.
    2. شیخ، جواد، نظریه عمومی خیارات، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شهریور 1396.
    3. میریان، ایمان، تفسیر قراردادها­ با رویکرد اقتصادی در حقوق ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی، 1390.
    4. وکیلیان، حسن، نقش عرف به عنوان یکی از منابع حقوق، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،1380.

     

    منابع انگلیسی:

    1.Chubb, Larry, Economic Analysis in the Courts: Limits and Constraints Indiana University School of Law,1989,p.795.

    2.Cheshire, Fiffot and Furmstone, Micheal, Law of  Contract, Oxford University Press,1991.

    3.Hesselink, Martin, The Principle of European Contract Law: Some Choices Made by the Lando Commision, Global Jurist Frontiers, 2001.

    4.Jasiak, Mikolaj, Selected issues on economic analysis of contract interpretation, PSEAP working paper, Polish association of law and economics,2007.

    5.Kaplan, Lewis, Experts in the Courthouse: Problems and Opportunities, 2006, COLUMBIA BUSINESS LAW REVIEW 247,p. 254.

    6.Latin American Competition Forum, The Role of Economic Analysis in Judicial Decisions, Note by the United States ,10-11 September 2008, p.4.

    7.Lord Steyn,Contract Law and the Reasonable Expectations of Honest Men ,1997,113 L.Q.R. 433.

    8.MCohen, Grorge, Implied Terms and Interpretation in Contract Law, Encyclopedia of Law and Economics, 1999.

    1. McKendrick, Ewan, Contract Law, Text, Cases and Materials, Oxford University Press, 2005.
    2. Poole, Jill, Textbook on contract law, Oxford university press,2008.

    11.Posner, Richard, Statutory interpretation in classroom and courtroom, University of Chicago Law Rev,1983.

    12.Scott, Robert E & Triantis, George G, Incomplete Contracts and the Theory of Contract Design, 2005.