اعتبار معاطات در بیع کلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشجوی کارشناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم ایران (نویسنده مسئول) ar.karimi@stu.qom.ac.ir

چکیده

در قانون مدنی ایران، برخلاف پیشینه نظریات متکثر و مختلف فقهی درمورد جریان و حکم معاطات در عقود مختلفه، صحت عقود معاطاتی ازجمله بیع، به‌طور ضمنی از مواد (191) و (193)، و صراحتاً از ماده (339) استنباط می‌گردد. این قاعده عمومی تنها در عقود معینۀ وقف و نکاح توسط قانون‌گذار در قانون مدنی تخصیص خورده است. ولیکن در برخی موارد، ازجمله در بیوع خطیره و کلان (ارزشمند)، این امر نیازمند بررسی و تحقیق است که آیا در چنین عقودی نیز می‌توان به صرف معاطات اکتفا کرد یا خیر. آنچه بدواً از ظاهر قانون مدنی برمی‌آید، این است که طبق ماده (339)، پس از توافق بایع و مشتری در مبیع و قیمت آن عقد بیع با ایجاب و قبول با «لفظ» یا با دادوستد «معاطات» عقد واقع خواهد شد و با وقوع بیع، آثار آنکه یکی از آنها ایجاد سبب علقۀ مالکیت است نیز حاصل می‌شود. در این مقاله، با واکاوی و تأملی ژرف در منابع حقوق ایران، فقه و فلسفه آن، نقش مؤثر عرف در تصحیح معاطات و نیز بنای عقلا و سیره متشرعه، نادرستی چنین ادعایی را خواهیم یافت و ثابت می‌شود که صرف معاطات در بیوع با ارزش بالا کافی نیست و طرفین باید مبرزی فراتر از معاطات که صریحاً بر قصد بیع دلالت نماید

تازه های تحقیق

  • حکم ظاهری صحت معاطات در بیع کلان یا ارزشمند در قانون مدنی ما بنا به ظاهر ماده 339 و اطلاق آن استنباط می‌شود.
  • برداشت فوق با توجه به فلسفه فقه، تفسیر منطقی قانون و نقش مؤثر شرع و عرف در شکل‌گیری عناوین معاملی نادرست می‌نُماید.
  • با رجوع به منابع فوق بعنوان منابع حقوقی کنونی ایران، در‌می‌یابیم که صرف معاطات در بیع با ارزش بالا کافی نیست و باید مبرزی فراتر از معاطات که صریحاً بر قصد بیع دلالت نماید بکار گرفته شود.
  •  

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Validity of Transaction by Conduct in High-Value Sale

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mahdi Dadmarzi 1
  • Amirreza Karimi suq 2
1 Associate Professor, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran
2 Bachelor’s Student, Faculty of Law, University of Qom, Qom, Iran. Corresponding Author Email: ar.karimi@stu.qom.ac.ir
چکیده [English]

Within the Iranian Civil Law framework, despite several jurisprudential theories concerning the validity of transactions through conduct (Mu'āṭāt), their validity in contracts, including sales, is implicitly grounded upon Articles 191 and 193 and explicitly affirmed in Article 339. The legislator has expressly excluded this general rule only in two instances: marriage and, according to some interpretations, the contract of endowment. Nevertheless, in some cases, including high-value transactions, it needs to be examined whether the adequacy of mere conduct for contract formation is sufficient or not. What emerges from the appearance of Article 339 is that, after mutual agreement between the seller and the buyer in respect of the object of the bargain and its price, the sale is concluded by offer and acceptance “literally” or by exchange “by conduct.” Thus, the sale contract will be concluded and creates ownership, which is one of its effects. At first, this interpretation seems correct, and the absoluteness of Article 339 indicates so. However, in this article, by a profound analysis of sources of Iranian laws, jurisprudence and its philosophy, the important role of custom in shaping and correcting transactions by conduct, rational basis, and Sharia, alongside the denial of the aforementioned wrong interpretation, the necessity of using a declarative act, more than mere conduct, which explicitly indicates the intention of a sale, will be demonstrated

کلیدواژه‌ها [English]

  • High-Value Sale
  • Transaction by Conduct
  • Forming Sale
  • Causative Sale

مراجع

  1. کتاب

    1. امامی، سیدحسن، حقوق مدنی، جلد 1، تهران: اسلامیه، چاپ سی و هفتم، 1395.
    2. بستانی فؤاد، افرام، فرهنگ ابجدی، تهران: اسلامی، 1375.
    3. بیگدلی، عطاالله، قانون‌شناسی؛ درآمدی بر وضعیت حقوق در ایران، تهران: اشراق، 1394.
    4. جابری عربلو، محسن، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی، تهران: امیرکبیر، 1366.
    5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، 1400.
    6. شهیدی، مهدی، تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، چاپ چهارم، 1384.
    7. صفایی، سید حسین و سید اسدالله امامی، مختصر حقوق خانواده، تهران: میزان، چاپ پنجاه و یکم، 1398.
    8. صفایی، سید حسین، قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان، چاپ سی و ششم، 1400.
    9. عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد کلی عقود؛ کتاب البیع و المتاجر، تهران: خرسندی، چاپ اول، 1391.
    10. کاتوزیان، ناصر، الزامات خارج از قرارداد، جلد 1، تهران: گنج دانش، 1391.
    11. کاتوزیان، ناصر، حقوق خانواده، جلد 1، تهران: گنج دانش، چاپ پنجم، 1400.
    12. کاتوزیان، ناصر، عقود معین، جلد 1، تهران: گنج دانش، 1400.
    13. کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، تهران: گنج‌ دانش، 1400.
    14. محقق داماد، سید مصطفی، بررسی فقهی حقوق خانواده؛ نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ یازدهم، 1384.
    15. محقق داماد، سید مصطفی، مباحثی از أصول فقه، دفتر اول، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ بیست و یکم، 1400.
    16. مدرسی، محمدرضا، عبدالله امیرخانی و جواد احمدی، بررسی گسترده‌ فقهی بیع، جلد 2، قم: دارالتفسیر، 1393.
    17. نفیسی، علی اکبر و محمدعلی فروغی، فرهنگ نفیسی، جلد 3، تهران: خیام، بی‌تا.

    مقاله

    1. پور ارشد، نادر، «وضعیت حقوقی وقف معاطاتی»، مجله وقف میراث جاویدان، شماره ۶۳، 1387، قابل دسترس در: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/494828/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C-%D9%88%D9%82%D9%81-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA%DB%8C

    منبع اینترنتی

    1. آملی لاریجانی، شیخ صادق، «سلسله درس‌گفتارهای فقه وقف»، جلسه 13، (21/08/1398)، قابل دسترس در: https://amolilarijani.ir/LessonDetail/1831/فقه-وقف---جلسه-سیزدهم

    عربی

    کتاب

    1. قرآن کریم
    2. ابن منظور، ابی­الفضل جمال­الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، جلد 15، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1405 ه.ق.
    3. ابو جیب، سعدی، القاموس الفقهی، دمشق، 1998.
    4. انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب، جلد 3، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1388.
    5. بهجت، محمدتقی و ابوالحسن اصفهانی، وسیلة النجاة، قم: شفق، ۱۴۲۳ ه.ق.
    6. جزایری، محمدجعفر، هدی الطالب الی الشرح المکاسب، قم: دارالکتاب جزایری، 1416 ه.ق.
    7. حیدری، کمال، بحوث فی فقه المعاطاه، بغداد: مؤسسة الإمام الجواد (ع) للفکر و الثقافة، 1440 ه.ق.
    8. خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، جلد 2، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1406 ه.ق.
    9. خمینی، سید روح‌الله، تهذیب الاصول، جلد 2، قم: اسماعیلیان، بی‌تا.
    10. خمینی، سید روح‌الله، کتاب البیع، جلد 1، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1434 ه.ق.
    11. خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، جلد 2، قم: مهر، 1410 ه.ق.
    12. زین‌الدین بن علی (شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح لمعه الدمشقیه، جلد 2، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1400.
    13. زین‌الدین بن علی (شهید ثانی) و جعفر بن حسن محقق حلی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 5، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413 ه.ق.
    14. السنهوری، عبدالرزاق، الوسیط فی شرح القانون المدنی، جلد 4، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
    15. شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410 ه.ق.
    16. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، عروه‌الوثقی، جلد 2، تهران: مطبعه الحیدری، 1377 ه.ق.
    17. طریحی، فخرالدین، مجمع‌البحرین، جلد 3، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1367.
    18. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 2 و 3، تهران: مکتبة المرتضویة، 1378 ه.ق.
    19. طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، جلد 2 و 3، قم: مؤسسه النشر اسلامی، 1417 ه.ق.
    20. محقق ثانی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 9، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، 1410 ه.ق.
    21. محقق حلی، شریع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 2، تحقیق: عبدالحسین محمد علی، بیروت: دارالاضواء، چاپ دوم، 1403ه.ق.
    22. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهه (کتاب البیع)، قم: مدرسه امام علی ابن ابی‌طالب علیه السلام، 1425 ه.ق.
    23. نائینی، میرزا محمدحسین، فوائد الأصول، جلد 2، قم: مؤسسه نشر اسلامی تابع جامعه مدرسین، 1404 ه.ق.
    24. نجفی، شیخ محمدحسن، جواهرالکلام، جلد 8 و 22، بیروت: دارالحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، بی‌تا.
    25. نووی، یحیی‌بن شرف و دیگران، المجموع شرح المهذب، جلد 9، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.

    References

    Books

    1. The Holy Q’uran (In Arabic)
    2. Abu Jayb, Sa’adi, Jurisprudential Dictionary, Damascus, 1998. (In Arabic)
    3. Al Sinhouri, Abd al Razzagh, The Mediator in Explaining Civil Law, Volume 4, Beirut: House of Arab Heritage Revival, No Date. (In Arabic)
    4. Amid Zanjani, Abbas Ali, Rules of Contracts; Book of Sale and Trade, Tehran: Khorsandi, First Edition, 2012. (In Persian)
    5. Ansari, Sheykh Morteza, Profits, Volume 3, Qom: Islamic Council of Thought, 2009. (In Arabic)
    6. Bahjat, Mohammad Taghi and Abol-Hassan Isfahani, Rescue Device, Qom: Shafagh, 2002. (In Arabic)
    7. Bigdeli, Ataollah, Knowledge of the Law; An Introduction to the Status of Law in Iran, Tehran: Ishraq, 2015. (In Persian)
    8. Bostani Fawad, Afram, Alphabet Culture, Tehran: Islamic, 1996. (In Persian)
    9. Emami, Sayyed Hassan, Civil Law, Volume 1, Tehran: Islamic, 37th Edition, 2016. (In Persian)
    10. Heydari, Kamal, Research in the Jurisprudence of Al-Ma'atah, Baghdad: Imam al-Jawad (PBUH) Foundation for Thought and Culture, 2018. (In Arabic)
    11. Ibn Manzour, Abi al Fazl Jamal al-Din Mohammad Ibn Mokram, Arab Customers, Volume 15, Beirut: House of Arab Heritage Revival, First Edition, (In Arabic)
    12. Ja’fari Langroudi, Mohammad Ja’far, Terminology of Law, Tehran: Ganje Danesh, 2021. (In Persian)
    13. Jaberi Arablou, Mohsen, Dictionary of Islamic Jurisprudence Terms, Tehran: Amir Kabir. 1987. (In Persian)
    14. Jazayeri, Mohammad Ja’far, Guide the Student to the Explanation of Gains, Qom: Bookstor of Jazayeri, 1992. (In Arabic)
    15. Katouzian, Nasser, Family Law, Volume 1, Tehran: Ganje Danesh, Fifth Edition, 2021. (In Persian)
    16. Katouzian, Nasser, General Rules of Contracts, Volume 1, Tehran: Ganje Danesh, 2021. (In Persian)
    17. Katouzian, Nasser, Obligations Outside the Contract, Volume 1, Tehran: Ganje Danesh, 2012. (In Persian)
    18. Katouzian, Nasser, Specific Contracts, Volume 1, Tehran: Ganje Danesh, Fifth Edition, 2021. (In Persian)
    19. Kho’ei, Abol Qasem, The Path of the Righteous, Volume 2, Qom: Mehr, 1989. (In Arabic)
    20. Khomeini, Sayyed Rouhollah, Refinement of Principles, Volume 2, Qom: Isma’eiliyan, No Date. (In Arabic)
    21. Khomeini, Sayyed Rouhollah, Tahrir al Wasilah, Volume 2, Qom: Imam Khomeini's Works Compilation and Publication Institution, 1985. (In Arabic)
    22. Khomeini, Sayyed Rouhollah, The Book of Sale, Volume 1, Qom: Imam Khomeini's Works Compilation and Publication Institution, 2012. (In Arabic)
    23. Makarem Shirazi, Nasser, Anwar al-Fiqah (Book of Sale), Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib (PBUH) School, 2004. (In Arabic)
    24. Modarresi, Mohammad Reza, Abdollah Amirkhani and Javad Ahmadi, Extensive Jurisprudential Survey of Sale, Volume 2, Qom: House of Interpretation, 2014. (In Persian)
    25. Mohaghegh Damad, Sayyed Mostafa, Discussions of the Principles of Jurisprudence, Volume 1, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center, 21th Edition, 2021. (In Persian)
    26. Mohaghegh Damad, Sayyed Mostafa, Jurisprudential Study of Family Law; Marriage and Its Dissolution, Tehran: Islamic Sciences Publishing Center, 11th Edition, 2005. (In Persian)
    27. Mohaghgh Helli, Islamic Law in Matters of What Is Permissible and What Is Forbidden, Volume 2, Researched by: Abdol Hossein Mohammad Ali, Beirut: Dar al-Adwaa, Second Edition, 1982 .(In Arabic)
    28. Mohaghgh Sani, The Compendium of Objectives in Explaining the Rules, Volume 9, Qom: Al-Bayt Foundation for Heritage Revival, First Edition, 1989. (In Arabic)
    29. Na’eini, Mirza Mohammad Hossein, Benefits of Principles, Volume 2, Qom: Islamic Publishing Institute, 1983. (In Arabic)
    30. Nafisi, Ali Akbar and Mohammad Ali Foroughi, Nafisi Culture, Volume 3, Tehran: Khayyam, No Date. (In Persian)
    31. Najafi, Sheikh Mohammad Hassan, Jawaher al-Kalam, Volumes 8 and 22, Beirut: Dar Al-Ahya Arab Heritage, Seventh Edition, No Date. (In Arabic)
    32. Nouri, Yahya ibn Sharaf, Total Explanation of Al-Mohazab, Volume 9, Beirut: House of Thought, No Date. (In Arabic)
    33. Safa’ei, Sayyed Hossein, General Rules of Contracts, Tehran: Mizan, 36th Edition, 2021. (In Persian)
    34. Safa'ei, Sayyed Hossein and Sayyed Asadollah Emami, Summary of Family Law, Tehran: Mizan, 51th Edition, 2019. (In Persian)
    35. Shahidi, Mehdi, Formation of Contracts and Obligations, Tehran: Majd, Fourth Edition, 2005. (In Persian)
    36. Sheikh Mofid, Mohammad Ibn Mohammad, Al Muqna'ah, Qom: Islamic Publishing House, 1989. (In Arabic)
    37. Tabataba'ei Yazdi, Sayyed Mohammad Kazem, The Firm Anchor (Al Urwah al Wuthqa) Volume 2, Tehran: Al Haydari Printing House, 1957. (In Arabic)
    38. Tarihi, Fakhr al Din, Bahrain Forum, Volume 3, Qom: Islamic Culture Publishing House, Second Edition, 1988. (In Arabic)
    39. Tousi, Mohammad Ibn Hassan, Explanation in the Jurisprudence of the Imamiyyah, Volumes 2 and 3, Tehran: Al Murtadhuwiyyah Library, 1958. (In Arabic)
    40. Tousi, Mohammad Ibn Hassan, The Book of Dispute, Volumes 2 and 3, Qom: Islamic Publishing Institute, 1996. (In Arabic)
    41. Zayn al Din ibn Ali (Shahid al Thani) and Ja'far ibn Hassan Mohaghgh Helli, Paths of Understanding to the Revision of Islamic Laws, Volume 5, Qom: Islamic Knowledge Foundation, 1992. (In Arabic)
    42. Zayn al Din ibn Ali (Shahid al Thani), Al-Rawdha al-Bahiya in the Explanation of the Light of Damascus, Volume 2, Qom: Islamic Thought Academy, 2021. (In Arabic)

    Articles

    1. Pour Arashd, Nader, “Legal Status of Endowment by Conduct”, Endowment; the Eternal Legacy, Issue 63, 2008. (In Persian)

    Internet Resources

    1. Amoli Larijani, Sheykh Sadegh, “Series of Lectures on the Jurisprudence of Endowments”, (2019/11/12), Available at: https://amolilarijani.ir/LessonDetail/1831/فقه-وقف---جلسه-سیزدهم\ (in Persian)

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 بهمن 1403
  • تاریخ بازنگری: 28 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 06 اردیبهشت 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار