تحلیلِ شیوعِ بیماریِ کوویدِ19 ازمنظرِحقوقِ محیطِ زیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشکده حقوق دانشگاه قم

10.29252/jlr.2022.226836.2174

چکیده

شیوع بیماری کووید 19 در ارتباط با حقوق محیط زیست، از ابعاد مختلف قابل بررسی است. از لحاظ نظری نشان‌دهندۀ ریشه‌های عمیق بحران فلسفی، اخلاقی و حقوقی انسان در مواجهه با طبیعت است. از لحاظ عملی نقش حقوق محیط زیست در پیشگیری از شیوع بیماری‌های مشترک «انسان- حیوان» را یادآورمی‌شود. از لحاظ آثار زیست محیطی، دو چهرۀ متفاوت مثبت و منفی در محیط زیست طبیعی و انسانی از خود نشان داده است. در سویۀ مثبت، شیوع این بیماری به صورت موقت، باعث ارتقای کیفیت محیط زیست شهری (آلودگی هوا، صوت، مصرف سوخت) شده و نسبت به حیوانات، باعث منع تجارت و فروش و مصرف گوشت حیوانات وحشی گردیده است. در سویۀدوم، آثار منفی این بیماری بر موضوعاتی چون انباشت پسماندهای پزشکی، مصرف بی‌رویۀ آب و تعلیق مقررات زیست محیطی نسبت به شرکت‌ها اثر گذاشته است. در این نوشتار سعی شده است برخی ابعاد زیست محیطی فوق، از منظر دانش حقوق محیط زیست تحلیل و ارزیابی شود. سئوال اساسی این است که با توجه به آثار و زمینه‌های زیست محیطی شیوع این بیماری، نظام حقوق محیط زیست نیازمند چه تحولی می‌باشد و چه واکنش حقوقی پیشگیرانه‌ای لازم و ضروری است. فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که ضرورت دارد انسان‌ها در لایۀ فلسفی- حقوقی به بازبینی مناسبات خود با طبیعیت و حیوانات بپردازند و در سطح عملی با شیوع این بیماری اتخاذ برخی تدابیر حقوقی لازم می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of the outbreak of Covid-19 disease from the perspective of environmental law

نویسنده [English]

  • Ali mashhadi
University of Qom
چکیده [English]

The outbreak of Covid-19 disease in relation to environmental law can be
analyzed from different dimensions. Theoretically, it shows the deep roots of
the philosophical, moral and legal crisis of man in the face of nature. In
practice, the role of environmental law in preventing the spread of "humananimal"
diseases is recalled. Environmental effects, showed two positive and
negative differences in the natural and human environment. On the positive
side, the outbreak of this disease has temporarily improved the quality of the
urban environment (air pollution, noise, fuel consumption) and, in
proportion to some animals, has led to the prohibition of trade and sale and
consumption of wild animal meat. On the other hand, the negative effects of
this disease have affected issues such as the accumulation of medical waste,
wasteful consumption of water and the suspension of environmental
regulations against companies. In this article, some of the above
environmental dimensions have been tried to be analyzed and evaluated
from the perspective of environmental law. The key question is, given the
environmental effects and contexts of the outbreak of the disease, what
changes the environmental law system needs and what preventive legal
response is necessary. The basic premise of this article is based on the need
for human beings in the philosophical-legal field to review their relationship
with nature and animals, and in practice, with the outbreak of this disease, it
is necessary to take some legal measures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Covid-19
  • Environmental Law
  • Medical Waste
  • Animal Rights
  • Environmental Law Suspension
 الف( منابع فارسی
کتاب
.1تقی زاده انصاری، مصطفی، حقوق محیط زیست در ایران، انتشارات سمت، چاپ اول، .1374
.2شکوئی، حسین،
فلسفههای محیطی ومکتبهای جغرافیایی، جلد ،2انتشارات موسسه جغرافیایی و
کارتوگرافی گیتا شناسی، چاپ پنجم، .1387
.3کامکار، بهنام و عبدالمجید مهدوی دامغانی،
مبانی کشاورزی پایدار، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد،
.1387
.4مشهدی، علی،
ترمینولوژی حقوق محیط زیست، انتشارات خرسندی، چاپ اول، .1389
.5مشهدی، علی،
حق بر محیط زیست سالم، انتشارات میزان، .1392
مقاله
.6بیری، توماس، عصر اکوزوئیک، مجله سیاحت غرب، ،1385شماره .33
.7فهیمی، عزیزاله و علی مشهدی،
ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست؛ از
رویکردهای فلسفی تا راهبردهای حقوقی، پژوهشهای فلسفی- کلامی
، پاییز ،1388
شماره .41
.8فیروزی، مهدی،
مبانی حق بر محیط زیست در قرآن، مجله رواق اندیشه، خرداد ،84شماره .42
.9کشاورز، علی و علی باقرزاده،
اثر پروانهای و نظریه آشوب: رهیافتهای نوین در مطالعات
خاک و ژئومورفولوژی
، چهارمین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، تهران، موسسه
آموزش عالی مهر اروند، .1394
.١٠مشهدی، علی و اسماعیل کشاورز، تأملی بر مبانی فلسفی حق بر محیط زیست سالم،
پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ،36زمستان ،1391صص .47-70
منابع اینترنتی
.11بینا، هشدار کارشناسان محیط زیست: کرونا ویروس آخرین همهگیری در جهان
نیست
، سایت خبری عصر ایران، 2فروردین .99قابل دسترس در:
فصلنامه تحقیقات حقوقی- ویژهنامه حقوق و کرونا ش 2تحلیل شیوع بیماری کووید- 19از منظر حقوق محیط زیست
202
Availabal at<https://www.asriran.com/fa/news/719775>
.12حقیقی، هانیه، شیوع کرونا به نفع محیط زیست یا به ضررآن؟، خبرگزاری سینا، 23فروردین
،99قابل دسترس در:
Available at<https://sinapress.ir/news/100727>
.13خبرگزاری ایرنا، انسان عامل اصلی شیوع بیماریهای ویروسی، 24فروردین ،1399قابل
دسترس در:
Available at<https://www.irna.ir/news/83744101>
.14عدم اجرای طرح ترافیک و کاهش آلودگی هوا تا 22فروردین، روزنامه دنیای اقتصاد، .99 /1/15قابل
دسترس در:
Available at<https://donya-e-eqtesad.com>
.15قریشی، محمد، شیوع ویروس کرونا در محیط زیست تأثیر بلند مدت خواهد داشت،
دیجایتو، 7فروردین .1399
.16می متالز،
کره زمین پس از کرونا، روی خوش محیط زیست به عصر کرونا در دوره
پساکرونا ادامه خواهد یافت؟،
پایگاه خبری معادن و فلزات خاورمیانه، 99 /1/18قابل دسترس در:
Available at<https://www.me-metals.ir/News/NewsDetails.aspx?NID=95441>
.17یزدی، محمد، تأثیر منفی کرونا بر محیط زیست طبیعی و انسانی، بولتن نیوز، 12فروردین .99
قوانین و مقررات و اسناد
.18اخطاریه پنجم مارس 2020دبیر کل سایتس خطاب به دولت چین.
.19اطلاعیه 2020 /3/26آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا در مورد تعلیق حقوق محیط زیست.
.20آییننامه اجرایی ماده 2و 3قانون توسعه و بهینه سازی آب شرب شهری و روستایی مصول .1395
.21آییننامه ایمنی تصفیه خانههای آب و فاضلاب مصوب .1389
.22آییننامه جلوگیری از آلودگی آب مصوب .1373
.23بیانیه 17مارس 2020دبیرکل سایتس.
.24تصویبنامه 1388هیأت وزیران در خصوص الگوی مصرف آب.
.25توافقنامه 2015پاریس.
.26ضوابط و روشهای مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته مصوب .86/12/19
.27قانون تشکیل شرکتهای آب و فاضلاب مصوب .1369
.28قانون توزیع عادلانه آب مصوب .1361

فصلنامه تحقیقات حقوقی- ویژهنامه حقوق و کرونا ش 2تحلیل شیوع بیماری کووید- 19از منظر حقوق محیط زیست
203
.29قانون توسعه و بهینه سازی آب شرب شهری و روستایی مصوب .1394
.30قانون شکار وصید مصوب 1346و آییننامه اجرایی آن.
.31قانون مجازات اسلامی.
.32قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383و آییننامة اجرایی آن.
.33قانون هوای پاک مصوب .1396
.34کنوانسیون 1970بروکسل در مورد شکار وحمایت از پرندگان.
.35کنوانسیون 1973سایتس در خصوص تجارت بینالمللی گونههای جانوران و گیاهان وحشی در معرض
خطر انقراض.
.36کنوانسیون 1979استراسبورگ در مورد حمایت از حیوانات در برابر کشتار.
.37کنوانسیون 1980بازل درمورد پسماندها.
.38کنوانسیون 1992تغییرات اقلیم.
.39موافقتنامه 1991لندن در مورد حفاظت از خفاشها.
.40موافقتنامه 1994لوزاکا در مورد تجارت غیرقانونی جانوران و گیاهان وحشی.
ب( منابع انگلیسی
Books
41.Hamilton, Clive, François Gemenne, and Christophe Bonneuil, eds. The
Anthropocene and the global environmental crisis: rethinking modernity
in a new epoch
. Routledge, 2015.
42.Nasr, S. H,
The Encounter of Man and Nature: The Spiritual Crisis of
Modern Man
, G. Allen and Unwin, 1968.
Articles
43.Crist, Meehan, “What the Coronavirus Means for Climate Change, New
York Times
, March 27, 2020.
44.44- Bell, Diana, Scott Roberton, and Paul R. Hunter,” Animal origins of
SARS coronavirus: possible links with the international trade in small
carnivores
. Philosophical Transactions of the Royal Society of London.
Series B: Biological Sciences 359.1447. 2004. 1107-1114.
45.Beitsch, Rebecca , EPA suspends enforcement of environmental laws
amid coronavirus, The HILL, 03/26/2020. Available at:

فصلنامه تحقیقات حقوقی- ویژهنامه حقوق و کرونا ش 2تحلیل شیوع بیماری کووید- 19از منظر حقوق محیط زیست
204
<https://thehill.com/policy/energy-environment/489753-epa-suspendsenforcement-of-environmental-laws-amid-coronavirus>
46.Bostock,Bill,
A GOP senator keeps pushing a thoroughly debunked
theory that the Wuhan coronavirus is a leaked Chinese biological
weapon gone wrong, Business Insider,
17 Feb, 2020.
<https://www.businessinsider.com/coronavirus-bioweapon-tom-cottonconspiracy-theory-china-warfare-leak-2020-2.>
47.Fox, Warwick.
Deep ecology: a new philosophy of our time?.The
ecologist 14.5/6 1984, 194-200.
48.Fournier, Théo.
Crise du coronavirus et étatd'urgence sanitaire en
Italie
.2020.p5.<https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/66733/FOU
RNIER%20Blog%20Jus%20pol%20%20DEF.pdf?sequence=4>
49.Gostin, Lawrence O., and James G. Hodge,” US emergency legal
responses to novel coronavirus: balancing public health and civil
libertie
s”, Jama,2020.
50.Habermas, Jürgen, "
Dans Cette Crise, Il Nous Faut Agir Dans Le
Savoir Explicite De Notre Non-Savoir,
Le Monde, Publié le 10 avril
2020. Guan, Yi, et al.
Isolation and characterization of viruses related
to the SARS coronavirus from animals in southern China”
. Science
302.5643 (2003):pp 276-278.
51.Kabaka, P. I.
La gestioninternationale de l’épidémie du coronavirus
COVID 19 en 2020. Analyse des conséquences socio-économiques et
juridiquesd’uneatteinte à la santé publique mondiale
,2020. ffhal-
02502421.<https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02502421/document>
52.Isaifan, R. J. “The dramatic impact of Coronavirus outbreak on air
quality: Has it saved as much as it has killed so far?”.
Global Journal of
Environmental Science and Management
6.3 (2020): 275-288.
53.Lautre, Yonne,
Pollutions de l’AirExtérieur&Conséquences sur la
santé: Comment la pollution nous rend plus vulnérables au
coronavirus,
Reportera, 2020. Sur <https://reporterre.net/La-pollutionnous-rend-plus-vulnerables-au-coronavirus>
54.Malta, Monica, Anne W. Rimoin, and Steffanie A. Strathdee.
The
coronavirus 2019-nCoV epidemic: Is hindsight 20/20?
. EClinical
Medicine 20. 2020.p1.
55.Mejova, Yelena, and KyriakiKalimeri.” Advertisers jump on coronavirus
bandwagon: Politics, news, and business”
..arXiv preprint arXiv:
2003.00923 .2020. pp1-7.

فصلنامه تحقیقات حقوقی- ویژهنامه حقوق و کرونا ش 2تحلیل شیوع بیماری کووید- 19از منظر حقوق محیط زیست
205
56.Naess, A.”The basics of deep ecology”.Trumpeter, 2005.21(1).
57.Naess, Arne. “A defense of the deep ecology movement
”.Environmental
Ethics
6.3 (1984): 265-270.
58.Qiu, Yun, Xi Chen, and Wei Shi. “Impacts of Social and Economic
Factors on the Transmission of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)
in China
”.No. 494.GLO Discussion Paper, 2020.p10.
59.Qu, Guangbo, Xiangdong Li, Ligang Hu, and Guibin Jiang.”An
Imperative Need for Research on the Role of Environmental Factors in
Transmission of Novel Coronavirus (COVID-19)”, Environ. Sci.
Technol. 2020, 54, 7, 3730-3732 2020.
60.Ribeiro, Joana, et al. “Coronavirus: why a permanent ban on wildlife
trade might not work in China
”. Nature (2020): 217-217.
61.Rust, Susanne et al, Citing coronavirus, EPA suspends enforcement of
environmental laws, Los Angeles Times 27 March 2020.
62.Shurtleff, A. C. “Bioterrorism and emerging infectious diseaseantimicrobials, therapeutics and immune-modulators. SARS coronavirus

IDrugs: the investigational drugs journal 7.2. 2004: 91-95.
63.Wang, Ruichen, et“al. Emergence of SARS-like coronavirus poses new
challenge in China
. Journal of Infection 80.3 (2020): 350-371.
64.Zimmerman, Michael E.”Feminism, deep ecology, and environmental
ethics
.Environmental Ethics 9.1 1987.21-44.
Internet Sources
65.Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna
and Flora(CITES).
66.CITES Secretariat’s statement in relation to COVID-19, 2020.
https://www.cites.org/eng/CITES_Secretariat_statement_in_relation_to_
COVID19.
67.Notification to Parties No. 2020/018 concerning China’s urgent measures
regarding wildlife trade regulation on 5 March 2020.
<https://cites.org/sites/default/files/notif/E-Notif-2020-018.pdf>