«تابعیت» تعلق حقوقی و سیاسی «شخص» به مردمی است که به صورت «دولت» درآمده باشند. اعطای «تابعیت» از جمله اختیارات ارادی دولت است و از این رو دلالت بر آن دارد که تبعه هر «دولت» میتواند به تابعیت چند «دولت» درآید. با این همه، برای تابعیت مضاعف سیستم حقوقی واحدی تعبیه نشده است؛ زیرا بر اساس یکی از اصول مسلم حقوق بینالملل عمومی هر «دولت» حق دارد که خود آزادانه و فارغ از هرگونه قید و بندی شرایط «تابعیت» را تعیین کند. تابعیت مضاعف حاصل «وضعیتی موضوعی» است و نه «ساختی حقوقی» که همه دولتها بدان اقتدا کرده باشند. دیوان بینالمللی دادگستری که در دعوای معروف نوته بوم با مسأله تابعیت مضاعف روبهرو شده بود، برای حل این مسأله اعلام کرد که تابعیت باید «مؤثر» باشد. به همین علت، تابعیت غیر مؤثر را اساساً قابل استناد ندانست. بهرغم استواری حکم دیوان در این دعوا و «رویه قضایی» و آموزههایی که بر اساس آن شکل گرفت، برخی از آرای داوری دامنه و آثار حکم منطقی و مستدل دیوان را محدود ساختهاند. این آراأ مؤثر بودن را شرط ثابت و انحصاری اعتبار «تابعیت مضاعف» ندانستهاند. از این روی اعلام کردهاند که در همه موارد نمیتوان به آن استناد کرد. در دعوای الف / ١٨، دیوان دعاوی ایران و آمریکا نیز در مورد مرتبط با تابعیت مضاعف، نظریه «تابعیت غالب» را اعمال کرد. «تابعیت غالب» همان نظریهای است که کمیسیون حقوق بینالملل در پیشنویس مواد مربوط به «حمایت دیپلماتیک» بدان روی آورده و از آن استقبال کرده است؛ البته با این قید که «تابعیت غالب» فقط در مواردی قابل استناد است که «شخص»، تابعیت دو دولت طرف اختلاف را داشته باشد. به موجب ماده ٧ این پیشنویس، این قاعده قدیمی که هیچ دولتی نمیتواند در مقابل دولت دیگر حامی شخصی باشد که تابعیت همان دولت را دارد همچنان معتبر است؛ مگر در مواردی که تابعیت دولت اول در زمان بروز اختلاف یا در زمان طرح دعوای رسمی «غالب» بوده باشد. در این مقاله ما به تفصیل تحولات و تطورات مربوط به مفهوم «تابعیت مضاعف» را نقد و تحلیل کردهایم.
افتخار جهرمی, گودرز و افتخار جهرمی, سارا . (1392). صلاحیت مراجع قضایی بینالمللی در رسیدگی به دعاوی اشخاص دارای تابعیت مضاعف علیه یکی از دولتهای متبوع خود. فصلنامه تحقیقات حقوقی, 16(64), 1-36.
MLA
افتخار جهرمی, گودرز , و افتخار جهرمی, سارا . "صلاحیت مراجع قضایی بینالمللی در رسیدگی به دعاوی اشخاص دارای تابعیت مضاعف علیه یکی از دولتهای متبوع خود", فصلنامه تحقیقات حقوقی, 16, 64, 1392, 1-36.
HARVARD
افتخار جهرمی, گودرز, افتخار جهرمی, سارا. (1392). 'صلاحیت مراجع قضایی بینالمللی در رسیدگی به دعاوی اشخاص دارای تابعیت مضاعف علیه یکی از دولتهای متبوع خود', فصلنامه تحقیقات حقوقی, 16(64), pp. 1-36.
CHICAGO
گودرز افتخار جهرمی و سارا افتخار جهرمی, "صلاحیت مراجع قضایی بینالمللی در رسیدگی به دعاوی اشخاص دارای تابعیت مضاعف علیه یکی از دولتهای متبوع خود," فصلنامه تحقیقات حقوقی, 16 64 (1392): 1-36,
VANCOUVER
افتخار جهرمی, گودرز, افتخار جهرمی, سارا. صلاحیت مراجع قضایی بینالمللی در رسیدگی به دعاوی اشخاص دارای تابعیت مضاعف علیه یکی از دولتهای متبوع خود. فصلنامه تحقیقات حقوقی, 1392; 16(64): 1-36.
)