خوانش‌ جرم شناسانه آثار سعدی (با تأکید بر گلستان و بوستان)

نویسندگان

1 استادیاد گروه حقوق دانشگاه بوعلی‌سینا همدان

2 کارشناس حقوق دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

چکیدهسعدی، نویسنده و شاعر سده هفتم، گرچه در زمره­ حقوق­دانان جای نمی­گیرد و از اساس حوزه­ فعالیت او به‌گونه­ای نبوده که در ارتباط با جرم و جرم­شناسی سخن بگوید و در مسائل حقوقی و قضایی ورود پیدا کند، با وجود این، اظهارنظرهای پراکنده وی در زمینه جرم و گناه، بعضا با دیدگاه­های نو که امروزه به‌عنوان جرم­شناسی مطرح می­شوند، سازگاری داشته و در خور بررسی است. شاید بتوان دلیل چنین شباهتی را آن دانست که این علوم درباره نوع «انسان» سخن می­گویند و سعدی نیز، به‌‌عنوان یکی از ادیبان مطرح در حوزه انسان‌شناسی، مباحث دامنه­داری پیرامون زندگی جمعی و شیوه‌های برخورد با اقشار مختلف جامعه را ارائه کرده است. بنابراین، مواردی چون تناسب کیفر با جرم، قطعیت و حتمیت مجازات، پیش­گیری، حالت خطرناک، برچسب­زنی و معاشرت­های ترجیحی که کارکرد جرم­شناختی دارند، در آثار سعدی به فراوانی نمایان است.نوشتار حاضر آهنگ آن را دارد با تبیین این هم­سانی­ها، بارقه­ها و جلوه­هایی از جرم‌شناسی کلاسیک، اثباتی و جامعه‌شناسی جنایی را در گلستان و بوستان سعدی شناسایی و ارتباط آنها را با آموزه‌های جرم­شناسان و جامعه­شناسان بررسی نماید؛ و افزون بر این، با توجه به اینکه برخی اندیشه­ها در تقابل با یکدیگر قرار داشته و در گفتار سعدی نیز هویدا هستند، چنین موضوعی را تناقض نپنداشته و به عمل‌گرایی او مرتبط نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.............

ف شْست ه بٌثع
الف( فبسسی
ى :ٍ وً ػَ یٕ ٮٕیی، ػ یّ اٚ ،َ ،» تأثیش تشثیت اص دیذگب سعذی « ،ٓ 1. آ اُىی، لٔ یٕو یَ
ؼٔ ٕٛ٭ٝ مٔبتر ٚ اٙٮب ثٝ ٙٔب جٕز ث یٌٍِاٙز ٞٚشٞی یٔ بٕ ىٍَِ سٛ یِ ٙین اػ ٮٕیی
ٙی اَ یُ، ىٌَآٚ یٍ سٛ ٤ٕ و یٕ یٖٛ یّٔ یٛ ىٖ٘ٛ ای اَ ،ٖ اىا ٍٜ و ا ش٘ٚب اٍر سج یّغبر ٚ اُ رٍ
. ا ٍٙبى إ لا یٔ، ؿبح دٙؼ ،ٓ 1377
2. إ لا یٔ ی٘ٚٙ ،ٗ لٔ یٕ٭ یّ، چ بْس سخیگ یَ جٍذاى ایشاى، سٟ اَ :ٖ ٚ٘ ل ٦ َٜ، ؿبح
. اٚ ،َ 1380
3. ا ىٍثی یّ، لٔ یٕ٭ یّ، حق قَ جضای عو هَی، ػ یّ و٘ زٖ، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر یٔ اِ ،ٖ ؿبح
. ٕٛ ،ْ 1392
4. ا یٔٙی، لٔ یٕ، ضوب تً احتیبطی دس قب ىًَ اقذاهبت تأهی یٌ، سٟ اَ :ٖ ٚ٘ سبثب ،ٖ ؿبح
. و٘ زٖ، 1346
ى :ٍ وً ػ یٕ ،» ضیخ سعذی تص سَ ا اص یک جبهع آسهب یً «،ٖٗ 5. ا ٞ٘ب یٍ، ٛ٘ اٍ لِ
ٮٕیی، ػ یّ اٚ ،َ ؼٔ ٕٛ٭ٝ مٔبتر ٚ اٙٮب ثٝ ٙٔب جٕز ث یٌٍِاٙز ٞٚشٞی یٔ بٕ ىٍَِ سٛ یِ
ٙین اػ ٮٕیی ٙی اَ یُ، ىٌَآٚ یٍ سٛ ٤ٕ و یٕ یٖٛ یّٔ یٛ ىٖ٘ٛ ای اَ ،ٖ اىا ٍٜ و ا ش٘ٚب اٍر
. سج یّغبر ٚ اُ رٍ ا ٍٙبى إ لا یٔ، ؿبح دٙؼ ،ٓ 1377
. 6. إی ب ی٘، ٭جب ،ٓ جشم ض بٌسی دس ادثیبت، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ب٘ ٝٔ ٞ شٖی، ؿبح ىٚ ،ْ 1390
7. ثبثبیی، لٔ یٕ٭ یّ، جشمض بٌسی ثبلی یٌ، سلٛتر فٟٔٛ کبزِ ه ٦ بَ٘ن، سٟ اَ :ٖ ٚ٘ . یٔ اِ ،ٖ ؿبح ىٚ ،ْ 1390
8. ثوب اٍیی، إک ی، جبهع ضِ بٌسی ا حًشافبت اجتوبعی، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر دیب ْٛ٘ ،ٍ ؿبح
. ؿٟب ،ٍْ 1391
9. ث بَ٘ ىٍ، سب ،ٔٔ إ ٙیذ ،ٔ ػف یَ، ػ َٚ یِ، ا ىِ بٖ ی٘ ،ٍ جشمض بٌسی ظًشی لٍذ، ٚی إَ ز
. ٙٚ ،ٓ س ػَ ٕٝ: ٭ یّ ٙؼب٭ی، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ىاى شٌٖ ،َ ؿبح اٚ ،َ 1392
10 . ثىب یٍب، إِ ، سسبل جشائن هجبصات بّ، س ػَ ٕٝ: لٔ یٕ٭ یّ ا ىٍثی یّ، سٟ اَ :ٖ ٚ٘ . یٔ اِ ،ٖ ؿبح دٙؼ ،ٓ 1385
فصل بٌه تحقیقبت حق قَی ضوبس 77 خ اَصً جشم ض بٌسب آثبس سعذی )ثب تأکیذ ثش گلستبى ث سَتبى(
261
ؼٔ ٕٛ٭ٝ مٔبتر ٮٕیی ٙٙب یٕ، ٙی اَ ،ُ ىفش ،» سعذی د گٍ یَی « ، 11 . ثٟ یَُ، لٔ یٕػٛاى
. ٞفش ،ٓ 1383
. 12 . ثٟب ،ٍ لٔ یٕسمی، سجکض بٌسی، ػ یّ ٕٛ ،ْ سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ا یٔ وَجی ،َ 1391
. 13 . د ِٙه اُى، ای عَ، ط ضٌ فبخش سعذی، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ٟٙبة طبلت، ؿبح ىٚ ،ْ 1382
14 . دیٙبس ،ُ اّ ،ٖ جشمض بٌسی، ث ىٌََا :ٖ ١ٍب ٭ ّٛ یٔ، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ا یٔ وَجی ،َ ؿبح ٞٚش ،ٓ
.1345
سٟ اَ :ٖ ،» س یٍکشد بّی سیبسی دس ادثیبت ایشاى « 15 . ک یٕیی، لٔ یٕک یٖ ،ٗ ثین اهیذ
. ٚ٘ فٕی ،َ ؿبح اٚ ،َ 1379
. 16 . ىإى شب ،ٖ د یَ مَ، س اٍىض بٌسی ج بٌیی، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر زٕٕ، 1389
17 . ىٙشی، ٭ یّ، قلوش سعذی، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر اىا ٍٜ و بٍ٘ ٚ اُ رٍ ف َٞٙ ٚ ٞٙ ،َ
. ؿبح ؿٟب ،ٍْ 1356
18 . ىٞویا، ٭ یّ اوج ،َ اهثبل الحکن، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ا یٔ وَجی ،َ ؿبح یٕ ىِٞ ،ٓ ػ یّ ؿٟب ،ٍْ
.1385
. 19 . ػٍبیی، ف َٞٙ ،ً هعشک ج بْى ثی ی بّ، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر اکیبء وشبة، ؿبح ىٚ ،ْ 1376
١ٍٛا ی٘، ٕٛىاثٝ، تح لَات هف مَْ خطش بًکی دس جشمض بٌسی آثبس آى، بٍٕ ِٝ .20
. ىوش یَ کمٛق ویف یَ ٚ ػ َْٙٙب یٕ ىا ٚ٘ىیٜ کمٛق ىا ٚ٘ بٍٜ ٟٙیی ثٟٚشی، 1395
21 . شٕٛىٜ، ٞیایزالله، جبهع ضِ بٌسی ا حًشافبت، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر آٚای ٛ٘ ،ٍ ؿبح ؿٟب ،ٍْ
.1376
22 . رررررررررررررررر ، جبهع ضِ بٌسی دس ادثیبت ایشاى، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر آٚای ٛ٘ ،ٍ ؿبح
. ىٚ ،ْ 1381
23 . ٮٕیی ٙی اَ یُ، ٙین ٞٔ قّا یِی ،ٗ ث سَتبى )سعذی بًه (ِ، سٞلیق ٚ سٛ ١یق: یٛ فٕی،
. غلا ک یٖ ،ٗ سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر هٛا یٍُٔ، 1368
24 . رررررررررررررررررررررر ، کلیبت سعذی، سٞلیق: لٔ یٕ٭ یّ ف َٚغی، ا ش٘ٚب اٍر ٚ٘ . ٥ ّٛ ٫، ؿبح ٞفش ،ٓ 1371
. 25 . ٝب ٮ٘ی، د َٚی ،ِ جبهع ضِ بٌسی اسصش بّ، سٟ اَ :ٖ ٌٙغ ىا ،٘٘ ؿبح و٘ زٖ، 1372
. 26 . ٝی اٍر، ٭ یّ، حق قَ جضا جشمض بٌسی، سٟ اَ ،ٖ وب ٛ٘ ٮٔ فَز، ؿبح و٘ زٖ، 1340
. 27 . ٝی اٍفٚب ،ٍ غلا کْ یٖ ،ٗ ضویو تبسیخ ادثیبت ثشا اٍى، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر َٚٔا یٍی، 1366
فصل بٌه تحقیقبت حق قَی ضوبس 77 خ اَصً جشم ض بٌسب آثبس سعذی )ثب تأکیذ ثش گلستبى ث سَتبى(
262
28 . لب یٕٕ، ب٘ٝ ،َ اقذاهبت تأهی یٌ دس حق قَ کیفشی ایشاى، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر یٔ اِ ،ٖ ؿبح
. و٘ زٖ، 1374
ٚ٘ یَٝ وب ٛ٘ ،» ادثیبت حق قَی یب حق قَ دس ادثیبت فبسسی « ، 29 . وبسجی، ک یٖ لٗ یّ
.1354 ، ٚولا، ٙ بٕ ٍٜ 131
30 . و یّ، ػب ،ٖ تبسیخ هختصش تئ سَی حق قَی دس غشة، س ػَ ٕٝ: لٔ یٕ إٍ ن، سٟ اَ :ٖ
. ا ش٘ٚب اٍر ٥ فَ ٛ٘، ؿبح ىٚ ،ْ 1388
31 . وی ی٘ب، ٟٔیی، هجب یً جشمض بٌسی، ػ یّ و٘ زٖ، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر ىا ٚ٘ بٍٜ سٟ اَ :ٖ ؿبح
. ٕٛ ،ْ 1370
32 . یٌی ،ِ٘ آ ش٘ٛ ی٘، جبهع ضِ بٌسی، س ػَ ٕٝ: ک ؿبٚٙیب ،ٖ سٟ اَ :ٖ ٚ٘ ی٘، ؿبح ٙٚ ،ٓ
.1390
33 . بٔ ِٛ یٍ، فی یّخ، ادثیبت حق قَ، س ػَ ٕٝ: سَٔ ٢ی ولا ش٘ یَب ،ٖ ؤٔ ٕٖٝ ا ش٘ٚب رٍ آ بٌٜ، ؿبح
. و٘ زٖ، 1381
34 . لٔمکىا بٔى، یٕی ٞٔ ٦فی، ق اَعذ فق جضایی، ؤَ ٚ٘ ٭ ّٛ ا بٖ٘ ی٘، سٟ اَ :ٖ ؿبح ثی زٖ
. ٚ ٕٛ ،ْ 1391
35 . ؼ٘فیاث اَ ی٘آثبىی، ٭ یّک یٖ ،ٗ اص حق قَ ج بٌیی تب عل مَ ج بٌیی، ى :ٍ ىیجبؿٝ ٭ ّٛ ػٙبیی،
ؼٔ ٕٛ٭ٝ مٔبتر ى سؼ یّ ا إ شبى ىوش لٔ یٕ آٙٛ یٍ، سٟ اَ :ٖ ا ش٘ٚب اٍر زٕٕ، ؿبح اٚ ،َ
.1383
36 . ؼ٘فیاث یَ٘آثبىی، ٭ یّک یٖ ،ٗ ٞبٙ ثٓیىی، ک یٕی، دا طً بٌه جشمض بٌسی، سٟ اَ :ٖ
. ا ش٘ٚب اٍر ٌٙغ ىا ،٘٘ ؿبح ٕٛ ،ْ 1393
37 . ؼ٘فیاث یَ٘آثبىی، ٭ یّک یٖ ،ٗ ١ٍٛا ی٘، ٕٛىاثٝ، سلت آصادی پیطگیشیهح سَ ثب تأکیذ
ثش هبد ۱5۱ قب ىًَ هجبصات اسلاهی، ؼٔ ّٝ د ْٚٞ کمٛق ویف یَ، بٕ ؿٟب ،ٍْ
. ٙ بٕ ٍٜ ىٚا ىُٞ ،ٓ دبیی 1394
38 . ؼ٘فیاث یَ٘آثبىی، ٭ یّ ک یٖ ،ٗ ایب ،ٌٍَ ک یٖ ،ٗ ظًبست ثش هجشهبى خطش بًک: چبلص بّ
. سا کّبس بّ، د ْٚٞ کمٛق ویف یَ، بٕ ىٚ ،ْ ٙ بٕ ٍٜ ٙٚ ،ٓ ثٟب 1393
39 . ؼ٘فیاث اَ ی٘آثبىی، ٭ یّک یٖ ،ٗ دسثبس اصطلاح سیبست ج بٌیی، ى :ٍ ىیجبؿٝ ٚی إَ ز
. ىٚ ى آٍ یٔی ث یٕب زٕ ػٙبیی، سٟ اَ :ٖ ٚ٘ یٔ اِ ،ٖ ؿبح ىٚ ،ْ 1390
فصل بٌه تحقیقبت حق قَی ضوبس 77 خ اَصً جشم ض بٌسب آثبس سعذی )ثب تأکیذ ثش گلستبى ث سَتبى(
263
40 . ررررررررررررررررررررررررررررررر جبهع ضِ بٌسی ج بٌیی )جبهع ضِ بٌسی جشم(،
سم یَ اَر ىٚ ٍٜ وب ٍٙٙب یٕ ا ٍٙی کمٛق ػ اِ ٚ ػ َْٙٙب یٕ ىا ٚ٘ بٍٜ ٟٙیی ثٟٚشی، سٟیٝ ٚ
. سٙ٪ی :ٓ ٟٔیی ٝجٛ یٍدٛ ،ٍ 1391
41 . ررررررررررررررررررررررررررررررر ، هجبحثی دس عل مَ ج بٌیی، ٚی إَ ز ٞفش ،ٓ ثٝ وٛٙ :٘
. ٟٙ اَ اث اَٞی یٕ، 1391
42 . ررررررررررررررررررررررررررررررر ، جشمض بٌسی حق قَی، ى :ٍ ىای َٜإ ٮِب فٍ ٭ ّٛ ػٙبیی،
. یُ ٪٘ :َ ٭ یّک یٖ ؼ٘فی اث آَثبىی ، سٟ اَ :ٖ ثٙیبى کمٛلی یٔ اِ ،ٖ 1392
43 . ررررررررررررررررررررررررررررررر ، خلاص تقشیشات جشمض بٌسی، سیٚی :ٗ ؼٔشجی
. ػٮف یَ، 1387
. 44 . ؼ٘فیسٛا ب٘، ٭ یّ، جشمض بٌسی، سٟ اَ :ٖ آ ٛٔ ٚ ٕٙؼ ،٘ ؿبح ٙٚ ،ٓ 1389
45 . ٞ٘ اَلله ٙٔٚی، اثٛإ ٮِب یِ، کلیل ده ،ٌِ سٞلیق ٚ سٛ ١یق: ؼٔشجی یٔٙٛی، سٟ اَ :ٖ
. ا ش٘ٚب اٍر ا یٔ وَجی ،َ ؿبح ٟ٘ ،ٓ 1370
46 . ٚایز، اٍة، ٞیٙ ،ِ فیٛ ب٘، جشم جشمض بٌسی، ػ یّ و٘ زٖ، ٭ یّ یّٕ یٕ ) شٔ ػَ (ٓ،
. ا ش٘ٚب اٍر د ْٚٞٚ بٍٜ کٛ ُٜ ٚ ىا ٚ٘ بٍٜ، ؿبح ٕٛ ،ْ 1386
ة( ا گًلیسی
47. Duff, R.A, Punishment, Communication, and Community, New York:
Oxford University Press, 2001.
48. Thompson, Nicole, Literature’s Influence on the Law and Legal Actars,
A dissertation submitted in partial fulfilment of the degree of Bachelor
of Laws (with Honours) at the University of Otago, In:
http://www.otago.ac.nz/ 2012.
49. Von Hirsch, Andrew, Proportionality in the Philosophy of Punishment,
In: Crime and Justice, Vol. 16, pp 55-98, 1992.