امر اخلاقی و حق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشگاه شهید بهشتی

3 پژوهشگاه ابن سینا، گروه حقوق و اخلاق زیستی

چکیده

حق یکی از مهم‌ترین ادعاهای بنیادینِ هنجاری است که نقشی محوری در تحولات چند صد سالة اخیر در حیات فردی و جمعی آدمیان در سراسر جهان ایفا کرده است. این مفهوم و نهاد، همانند هر مفهوم و نهاد هنجاری، نیازمند موجه‌سازی است. با این حال، موجه‌سازی حق، به سبب چیستی خاص آن، بسیار دشوار می‌نماید. آیا حق بر بنیاد اخلاق بنا می‌شود؟ برای پاسخ دادن به این پرسش، نخست باید از چیستی امر اخلاقی و نیز چیستی حق پرسید. پرسش از چیستی آن دو، به ویژه اخلاق، ناگزیر بحث را به وجوه مشترک و تمایزبخش آنها از دیگر حوزه‌های مشابه سوق می‌دهد. نقطة تمرکز این نوشتار اما بر ابعاد متمایزکنندة امر اخلاقی و حق است. پس از معرفی وجوه ممیّز «امر اخلاقی» و «حق»، رابطة منطقی میان این دو را در زمینة موجه‌سازی یا دفاع نظری از حق تحلیل و ارزیابی خواهیم کرد. این تحلیل و ارزیابی زمینة شناخت و به کار گیری دقیق‌تر مفاهیم یادشده را فراهم خواهد آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Moral and Rights

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rasekh 1
  • Maedeh Taskhiri 2
  • Alireza Eskandari 2
  • Faezeh Ameri 3
1 Public Law Department, Law College, Shahid Beheshti University
2 Shahid Beheshti University
3 Avicenna Research Institute, Biolaw and Ethics Department
چکیده [English]

Rights are among the most important fundamental normative claims that have played a pivotal role in the development of individual and social lives of human beings over the last centuries. This concept and institution, the same as any other normative concept and institution, is in need of justification. However, justification of rights, due to their particular nature, seems to be too hard. Are rights established on the basis of morality? In order to answer this question, it is first imperative to inquire into the nature of the moral and also that of rights. Inquiring into the nature of them, in particular that of morality, shall inevitably lead the discussion towards the common and distinguishing features of them from similar fields. This paper is, however, focused on the differentiating dimensions of the moral and rights. Having introduced distinguishing features of “the moral” and “rights”, we shall investigate and conclude on the logical relationship between the mentioned two in the context of justification or theoretical defence of rights. Such investigation and conclusion will pave the way for a more precise understanding and application of the aforesaid concepts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rights
  • Morality
  • The Moral
  • Rights Justification

مراجع

  1. منابع

    فارسی

     

    1. ابن حزم اندلسی، ابومحمد علی بن احمد بن سعید، الاخلاق و السیر فی مداواه النفوس، بیروت: دار الآفاق الجدیده، 1979.
    2. ابن عربی، محی الدین، تهذیب الاخلاق، محقق عبدالرحمن حسن محمود، قاهره: عالم الفکر، بی­تا.
    3. ابن مسکویه رازی، تهذیب الاخلاق، ترجمه علی­اصغر حلبی، تهران: نشر اساطیر، 1381.
    4. اسپینوزا، باروخ، اخلاق، ترجمه محسن جهانگیری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1393.
    5. استاینر، هیلل، مفهوم عدالت، ترجمة محمد راسخ، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران: نشر نی، 1392، صص 346-317.
    6. بیکس، برایان، فرهنگ نظریة حقوقی، ترجمة محمد راسخ و همکاران، چاپ دوم، تهران: نشر نی، 1393.
    7. پی.گلدینگ، مارتین، مفهوم حق (1): درآمدی تاریخی،  ترجمة محمد راسخ، حق و مصلحت، جلد نخست، ویراست دوم، تهران: طرح نو،  1393، صص 184-202.
    8. الجاحظ، ابوعثمان بن بحر، تهذیب الاخلاق، تعلیق ابراهیم بن محمد، طنطا: دار الصحابه للتراث، 1989.
    9. راسخ، محمد، ویژگی‌های ذاتی و عرضی قانون، مجلس و پژوهش، تابستان 1385، شمارة 51، صص 40-13.

    10. راسخ، محمد، «حق» و «تکلیف» در عصر قدیم و جدید، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران: نشر نی، 1392، صص 240-229.

    11. راسخ، محمد، نظریة حق، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران: نشر نی، 1392، صص 289-241.

    12. راسخ، محمد، درس­گفتارهای فلسفة حق و فلسفة حقوق عمومی، تهران: خانة اندیشمندان علوم انسانی، 1394.

    13. سهروردی، یحی بن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380، جلد 3.

    14. صدرالدین شیرازی، محمد، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: مکتبه المصطفوی، 1410 ق.، جلد 9.

    15. صدرالدین شیرازی، محمد، شرح و تعلیقه بر الهیات شفا، به کوشش نجفقلی حبیبی، جلد 1، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.

    16. طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی، 1393 ق.، مجلد 1.

    17. غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، احیاء علوم الدین، محقق حافظ عراقی، بیروت: دار الکتاب العربی، بی­تا، جلد 8.

    18. غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1380.

    19. فارابی، ابونصر، رساله التنبیه علی سبیل السعاده، محقق سبحان خلیفات، عمان: الجامعه الاردنیه، 1987.

    20. فارابی، ابونصر، تحصیل السعاده، بیروت: دار و مکتبه الهلال، 1995.

    21. فیض کاشانی، محمدمحسن، الحقائق فی محاسن الاخلاق، بیروت: دار الکتاب العربی، 1399 ق.

    22. قاری­سید­فاطمی، محمد، حقوق بشر در جهان معاصر، جلد اول، چاپ دوم، تهران: شهر دانش، 1388.

    23. نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1209 ق.، جلد 1.

    24. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اخلاق ناصری، تهران: نشر علمیه اسلامیه، 1413 ق.

    25. هریسون، راس، حکومت و اخلاق، حق و مصلحت، ترجمة محمد راسخ، حق و مصلحت، جلد اول، ویراست دوم، تهران: طرح نو، 1393، صص 103-75.

     

     

     

    لاتین

     

    1. Algra, K. et al. The Cambridge History of Hellenistic Philosophy, Cambridge: CUP, 1999.
    2. Aristotle, Nicomachean Ethics, trans. and ed. Roger Crips, Cambridge: CUP, 2004.
    3. Audi, R., “Wrongs Within Rights”, Philosophical Issues 15 (1), 2005: 121-139.
    4. Augustine, AUGUSTINE: CONFESSIONS, trans. A.C. Outler, Available at https://www.ling. upenn.edu/courses/hum100/augustingconf.pdf (last visited on 15/4/2018).
    5. Bentham, J. An Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Kitchener: Batoche Books, 2000.
    6. Butler, J. “Sermon XI Upon the love of our neighbor, fifteen sermons”, Cambridge: published by Hilliard and Brown, 1726: 1-10.
    7. Cicero, M.T. On Moral Ends, ed. J. Annas, trans. R. Woolf, Cambridge: CUP, 2004.
    8. Esther, D.R. The Ethics of Human Rights: Contested Doctrinal and Moral Issues, Baylor University Press, 2007.
    9. Edmundson, W. A. An Introduction to Rights. 2nd Ed. New York: Cambridge University Press, 2012.
    10. Feinberg, J. “In Defence of Moral Rights”, Oxford Journal of Legal Studies 12(2), 1992: 149-169.
    11. Fletcher, G. P. “Law and Morality: A Kantian Perspective”, Columbia Law Review 87 (3), 1987: 533-558.
    12. Frankena, W. K. “The Concept of Morality”, The Journal of Philosophy 63(21), 1966: 688-696.
    13. Frankena, W. Ethics, 2nd Ed. USA: Prentice-Hall, 1973.
    14. Friedman, L. M. “The Idea of Right as a Social and Legal Concept”, Journal of Social Issues 27(2), 1971: 189-198.
    15. Gert, B. Morality: Its Nature and Justification, Oxford: OUP, 2005.
    16. Gert, B. “The Definition of Morality”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta (ed.), 2012, available at: http://plato.stanford.edu/archives/fall2012/ entries/morality-definition/. (Last visited on 12/5/2018)
    17. Gewirth, A. “Rights and Virtues”, The Review of Metaphysics 38(4), 1985: 739-762.
    18. Gewirth, A. “Rights and Duties”, Mind xcvii (387), 1998: 441-445.
    19. Golding, M. P. “Natural Rights Theories: Their Origin and Development by Richard Tuck Review by: Martin P. Golding”, Journal of Political Theory 10(1),1982: 152-157.
    20. Guest, S. “Natural Rights Theories: Their Origin and Development by Richard Tuck Review by: Stephen Guest”, The Cambridge Law Journal 40(1), 1981: 168-171.
    21. Harman, G. Explaining Value, Oxford: Clarendon Press, 2000.
    22. Hart, H. L. “Are There Any Natural Rights?”, The Philosophical Review 64(2), 1955: 175-191.
    23. Herstein, O. J. “Defending the Right to do Wrong”, Law and Philosophy 31 (3), 2012: 343–365.
    24. Hobbes, T. Leviathan, ed. J.C.A. Gaskin, Oxford: OUP, 1996.
    25. Hume, D. Moral Philosophy, ed. and intr. G. Sayre-McCord, Cambridge: Hackett Publishin Company, 2006.
    26. Irwin, T. Plato’s Ethics, Oxford: OUP, 1995.
    27. Irwin, T. The Development of Ethics, Oxford: OUP, 2007, Volume 1.
    28. Ivison, D. Rights, Stocksfield Hall: Acumen Publishing Limited, 2008.
    29. James, D. “The relation of right to morality in Fichte's Jena state and society”, History of European Ideas 35(3), 2009: 337–348.
    30. Kant, I. Groundwork of The Metaphysics of Morals, in M.J. Gregor (ed.), Practical Philosophy, Cambridge: CUP, 1996.
    31. Larmore, Ch. The Autonomy of Morality, New York: Cambridge University Press, 2008.
    32. Locke, J. An Essay Concerning Human Understanding, Pennsylvania: Pennsylvania State University, 1990.
    33. MacCormick, N. “The Concept of Law and The Concept of Law”, Oxford Journal of Legal Studies 14(1), 1994: 1-23.
    34. MacCormick, N. “Institutional Normative Order: A Conception of Law”, Cornell Law Review 82(5), 1997:1051-1070.
    35. MacIntyre, A. “What morality is not”, Philosophy 32 (123), 1957: 325-335.
    36. MacIntye, A. After Virtue: A Study of Moral Theory, 3rd Ed. Notre Dame, Ind.: University of Notre Dame Press, 2007.
    37. Marmore, A. Law in the age of Pluralism, New York: Oxford University Press, 2007.
    38. Melden, A. I. Rights in Moral Lives, Berkeley: University of California Press, 1988.
    39. Mill, J.S. Utilitarianism, Auckland: The Floating Press, 2009.
    40. Moore, G.E. Principia Ethica, Cambridge: CUP, 1903.
    41. Morris, C., “Some Questions About Rights”, in A. Marmor (ed.), The Routledge companion to philosophy of law, New York: Taylor & Francis Routledge, 2012: 511-527.
    42. Nielsen, K. “Necessity and God”, International Journal for Philosophy of Religion 10(1-3), 1979: 1-23.
    43. Nielsen, K. “God and the Basis of Morality”, The Journal of Religious Ethics 10(2), 1982: 335-350.
    44. Plato.  The Republic, trans. T. Griffith, in G.R. Ferrari (ed.), Cambridge Texts in the History of Political Thought, Cambridge: CUP, 2013.
    45. Plato.  Meno, trans. B. Jowett, Gutenberg Project, 2013, Available at http://www.gutenberg.org/files/1643 (Last visited on 12/6/2018).
    46. Rachels, J. The Elements of Moral Philosophy, 4th Ed. Birmingham: University of Alabama, 1998.
    47. Rasekh, M. “Rights as Building-blocks of Justice”, Theoritical Foundations of Human Rights, K. Wellman & M. Habibi Mojandeh (ed.), Qom: Mofid University Publication, 2007: 132-141.
    48. Ross, D.W. “The Nature of Morally Good Action”, Proceedings of the Aristotelian Society 29, 1928: 251-174.
    49. Ross, W.D. The Right and The Good, ed. P. Stratton-Lake, Oxford: OUP, 2007.
    50. Reid Jr. and Charles J. “Medieval Origins of the Western Natural Rights Tradition: The Achievement of Brian Tierney”, Cornell Law Review, 83(2), 1998: 437-463.
    51. Schleiermacher, F. Lectures on Philosophical Ethics, trans. L.A. Huish, ed. R.B. Louden, Cambridge: CUP, 2002.
    52. Spade, P.V. and Panaccio, C. "William of Ockham", The Stanford Encyclopedia of Philosophy, E.N. Zalta (ed.), 2016, Available at https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/ockham/ (Last visited on 4/2/2018)
    53. Steiner, H. “X-Duty-Free Zones, Proceedings of the Aristotelian Society (Hardback)”, Aristotelian Oxford journals 96 (1), 1996: 231-244.
    54. Steiner, H. & Vallentyne, P. “Libertarian Theories of Intergenerational Justice”, in A. Gosseries and L. Meyer (eds.), Justice Between Generations, New York: Oxford University Press, 2009: 50-76.
    55. Vallentyne, P. “Answers to Five Questions on Normative Ethics”, in J. Ryberg and T.S. Petersen (eds.), Normative Ethics: Five Questions, Automatic Press/VIP, 2004: 195-204.
    56. Waldron, J. “A Right to Do Wrong”, Ethics 92 (1), 1981: 21-39.
    57. Wellman, C. Real rights, New York: Oxford University Press, 1995.
    58. Williams, B. Ethics and the Limits of Philosophy, London: Routledge, 2006.

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 02 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 25 اسفند 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار