ارکان و شرایط صحت شرط خسارت قراردادی وجه التزام در قرارداد های بانکی

قاسمی حامد, عباس; حسین آبادی, امیر; حسینی پویا, محسن

doi:10.29252/lawresearch.22.86.119

ارکان و شرایط صحت شرط خسارت قراردادی وجه التزام در قرارداد های بانکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشگاه شهید بهشتی

² استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی

³ عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

10.29252/lawresearch.22.86.119

چکیده

با توجه به غیر شرعی اعلام شدنِ نهاد خسارت تأخیر تأدیه، در تحولات حقوقی بعد از انقلاب 1357 در ایران، مطالبه این خسارت صرفاً مشروط به پیش بینی آن در شرط ضمن عقد شده است. اهمیت کمی و کیفی این گونه شروط در قراردادهای بانکی و وجود آراء قضائی متفاوت در برخورد با آنها، نگارنده را برآن داشت تا در مقاله پیش رو به بررسی «ارکان و شرایط صحت شرط خسارت قراردادی وجه التزام در قراردادهای بانکی» بپردازد. در این مقاله افزون بر بررسی ارکان و شرایط صحت «شروط خسارت قراردادی تأخیر تأدیه» (وجه التزام)، بر این نکته نیز تأکید شده است که «خسارت قانونی تأخیر تأدیه» از «خسارت قراردادی تأخیر تأدیه» متمایز است و لذا مبانی، ماهیت، آثار و همچنین ارکان و شرایط این دو خسارت باید به صورتی جداگانه مورد توجه قرار گیرد، در غیر این صورت بر ابهامات و سردرگمی‌ها و خلط مصادیق افزوده می‌گردد؛ چنانکه رویه قضایی از این اختلاط‌ها و سردرگمی‌ها در امان نمانده است. در این نوشتار، با توجه به قواعد عمومی قراردادها و صحت شروط و مباحث وجه التزام و همچنین قوانین و مقررات بانکی، اصلی‌ترین ارکان و شرایط ناظر به خسارت قراردادی استخراج و مورد بررسی قرار گرفته و نتیجه گرفته شده است که انحراف از این ارکان و شرایط اساسی، ممکن است با ضمانت اجرای بطلان قرارداد اصلی یا بطلان شرط خسارت مواجه شود ضمن اینکه توجه به همین ارکان و شرایط، مایه‌ی تمایز خسارت قراردادی از شبهه‌ی ربا نیز می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حقوق خصوصی

عنوان مقاله [English]

Elements and conditions of penalty clause validity in banking contracts

نویسندگان [English]

abbas ghasemihamed ¹
amir hosseinabadi ²
Mohsen Hosseini Pouya ³

³ Faculty Member of Islamic Azad University, Neishabour Branch

چکیده [English]

Considering that the nature of the delayed payment has been announced non-canonical, during the legal developments after the 1979 revolution in Iran, the demand of this recompense depends on its being predicted on the terms of contract conclusion. The quantitative and qualitative importance of these kind of contracts in banking, and the existence of different judicial treatment with them, convinced the author to study about “Principles and conditions of the accuracy of collateral contract recompense term in banking contracts”. In this article In addition to the study of Principles and conditions of the accuracy of “terms of delayed payment contract recompense” (collateral), this is also emphasized that “Legal delayed payment recompense” is different from “Contractual delayed payment recompense”. Therefore, the foundations, nature, effects and also principles and circumstances of these two recompenses should be considered separately. Otherwise the uncertainties and confusion would increase. Whereas judgmental procedure could not escape from these uncertainties and confusion. In this article, according to the general rules of contracts and the accuracy of collateral terms and topics, and also bank rules, The main Principles and conditions of contract recompenses has been extracted and studied. And the result showed that deviation from these Principles and conditions, may be encounter with execution guarantee of the original contract termination or termination of the term of recompense. While the attention to these Principles and conditions makes the distinction between contract recompense and usury doubtfulness.

کلیدواژه‌ها [English]

penalty clause
delayed payment
accuracy conditions
banking contracts

مراجع

منابع

الف. فارسی

کتب
1. امامی، سید حسن. (1368). حقوق مدنی. (6 جلدی). تهران: کتاب فروشی اسلامیه. چاپ هشتم. ج. 1.
2. بهرامی احمدی، حمید. (1391). ضمان قهری (الزامات خارج از قرارداد). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع). چاپ اول.
3. جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1390). فلسفهی حقوق مدنی. (2 جلدی). تهران: کتابخانهی گنج دانش. چاپ دوم. ج. 1.
4. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1385). ترمینولوژی حقوق. تهران: کتابخانه گنج دانش. چاپ شانزدهم.
5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1386). الفارق. (5 جلدی). تهران: کتابخانه گنج دانش. چاپ اول. ج. 2.
6. حائری شاه باغ، سید علی. (1382). شرح قانون مدنی. (2 جلدی). تهران: کتابخانه گنج دانش. چاپ دوم. ج. 1.
7. رودیجانی، محمد مجتبی. (1389). حقوق مدنی3، مسؤولیت قراردادی (ضمانتهای اجرای مفاد قرارداد). تهران: انتشارات کتاب آوا. چاپ اول.
8. زندی، محمدرضا. (1391). رویه قضایی دادگاه های بدوی و تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی -10 (اجرت المثل خسارت). تهران: انتشارات جنگل جاودانه. چاپ اول.
9. شعبانی، قاسم. (1385). تعیین خسارت در قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات اطلاعات. چاپ اول.
10. شهیدی، مهدی. (1385). مجموعه مقالات حقوقی. تهران: انتشارات مجد. چاپ اول.
11. شهیدی، مهدی. (1386). حقوق مدنی- شروط ضمن عقد. (4 جلدی). تهران: انتشارات مجد. چاپ اول، ج. 4.
12. صفایی، سید حسین (1384). دورهی مقدماتی حقوق مدنی- قواعد عمومی قراردادها. (2 جلدی). تهران: میزان. چاپ سوم. ج. 2.
13. کاتوزیان، ناصر. (1368). قواعد عمومی قراردادها. (5 جلدی). تهران: انتشارات بهنشر. چاپ اول. ج. 3 و 4.
14. کاتوزیان، ناصر. (1371). حقوق مدنی، خانواده. (2 جلدی). تهران: شرکت انتشار با همکاری بهمن برنا. چاپ سوم. ج. 1.
15. کاتوزیان، ناصر. (1376). قواعد عمومی قراردادها. (5 جلدی). تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا. چاپ چهارم. ج. 1.
16. کاتوزیان، ناصر. (1381). حقوق مدنی- دورهی عقود معین: معاملات معوض ـ عقود تملیکی. (4 جلدی). تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنـا. چاپ هشتم. ج. 1.
17. کاتوزیان، ناصر. (1387). الزامهای خارج از قرارداد. (3 جلدی). تهران: مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران. چاپ هشتم. ج. 1.
18. محقق داماد، سید مصطفی. (1388). نظریه عمومی شروط و التزامات درحقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی. چاپ اول.
19. معاونت آموزش قوه قضائیه. (1387). رویه قضائی ایران (در ارتباط با دادگاه های عمومی حقوقی). (59 جلدی). تهران: انتشارات جنگل. چاپ اول. ج. 26.
20. والی نژاد، مرتضی (تهیه و تدوین). (1384). مجموعه قوانین و مقررات ناظر بر بانکها و موسسات اعتباری. (2 جلدی). تهران: پژوهشکده پولی و بانکی-بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. چاپ دوم. ج. 2.
مقالات
1. تسخیری، محمدعلی. (1389). شرط کیفری مالی در بانکداری بدون ربا. مجموعه مقالات: جریمه تأخیرتأدیه. (فتاوی مراجع تقلید، قوانین و مقررات بانکی، مقالات علمی). گردآوری و تدوین: سید عباس موسویان. تهران: انتشارات جنگل با همکاری پژوهشکده پولی و بانکی- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. چاپ اول. (صص 83-91).
2. حسین آبادی، امیر. (1389). بررسی وجه التزام مندرج در قرارداد. مجموعه مقالات: جریمه تأخیرتأدیه. (فتاوی مراجع تقلید، قوانین و مقررات بانکی، مقالات علمی). گردآوری و تدوین: سید عباس موسویان. تهران: انتشارات جنگل با همکاری پژوهشکده پولی و بانکی- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. چاپ اول. (صص 191-202).
23. عابدیان، حسین. (1385). مطالعهی تطبیقی قابلیت اجرای شروط کیفری در قراردادها، لزوم تجدیدنظر در مادهی 230 قانون مدنی ایران. مجلهی تخصصی الهیات و حقوق. ش. 19. (صص. 3-44).
1. قاسم زاده، سید مرتضی. (1389). ضمانت اجرای تأخیر در پرداخت ثمن. (مجموعه مقالات): حقوق مدنی تطبیقی به قلم گروهی از مؤلفان (به مناسبت برگزاری نکوداشت دکتر سید حسین صفایی). تهران: انتشارات سمت و انتشارات دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. چاپ سوم. (صص. 173-198).
سایت و رزنامه رسمی
1. سایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/136107)، تاریخ نمایش در سایت: خرداد ماه 1393.
2. روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران.
ب. عربی
1. شیخ طوسی، ابیجعفر محمد بن الحسن. (1409 ق.). التبیان. (10 جلدی). مکتبهالاعلام الاسلامی. چاپ اول. ج. 2.
2. نجفی، محمد حسن. (1368)، جواهر الکلام، (43 جلدی)، تحقیق وتعلیق وإشراف: شیخ علی آخوندی، دارالکتاب الاسلامیه، تهران، چاپ نهم، ج. 25.