حمایت از حقوق مصرف کننده در نظام بانکی کشور با تمرکز بر قراردادهای اعتبار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و عاوم سیاسی، دانشگاه تهران

2 پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی

10.22034/jlr.2020.165881.1309

چکیده

افزایش قدرت بنگاه‌های اقتصادی در نتیجۀ تحولات اقتصادی دهه‌های اخیر، توازن قدرت چانه‌زنی طرفین قراردادی را از بین برده و به‌خصوص در رابطۀ بانک و مصرف کننده و در بحث ما اعتبار مصرف کننده عدم تعادلی ایجاد نموده که باعث شده دیگر تکیۀ مطلق بر اصل آزادی قراردادی و حاکمیت اراده و به‌عبارتی بسنده کردن به قواعد سنتی حقوق قراردادها، الزاماً عدالت معاوضی را در این‌گونه عقود در پی نداشته باشد. خصوصاً اینکه طبق ماده 23 قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار 1390 این قراردادها به‌صورت از پیش تهیه شده و بدون امکان تغییر به مصرف کننده عرضه می‌شوند. در نتیجه برای حمایت از «طرف ضعیف‌تر»، علاوه بر استفاده از برخی دکترین حقوق عرفی همچون «اعمال نفوذ ناروا» و «غیرمنصفانه بودن» برای فسخ قرارداد یا اصلاح شروط قراردادی که در نظام قانونی و حقوقی کشور نیز نشانه‌هایی از پذیرش آن‌ها به‌چشم می‌خورد، قانون‌گذار می‌تواند با اصلاح ماده 23 قانون فوق‌الذکر، حسب مورد امکان ایجاد انعطاف قراردادی برای مصرف کننده در مقایسه با سایر مشتریان بانکی را ایجاد نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Consumer credit protection in the banking system

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Bagheri 1
  • saeed rahmani 2
1 Assistant Professor, Department of Private Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran.
2 monetary and banking research institute
چکیده [English]

The increase in the strength of different enterprises due to economic developments in recent decades, has eliminated the equality in the bargaining power of the contracting parties specially in relationship between the bank and consumers, let alone consumer credit in our discussion, hence it caused an imbalance which is implied that the absolute reliance on the principle of contractual freedom and The Autonomy of Will or in other words in a manner that is strictly limited to the traditional rules of classical contract law does not necessarily entail Commutative justice in such contracts. in particular these contracts based on Article 23 of the Law on the Continued Improvement of the Business Environment are pre-prepared and offered to consumer without the possibility of altering. Thereupon to protect the "weaker party" along with using some common law doctrine such as "undue unfluence" and "unfairness doctrine" in order to cancel the contract or alter the contractual terms, which already there are some indications of utilization of those principles in our legal and regulatory system, The legislator can, by amending article 23 of the above mentioned law, prepare a flexible contractual situation for consumers in comparison with other banking customers, as the case may be.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consumer Protection
  • Consumer Credit
  • Contractual Freedom
  • The Unfairness Doctrine
  • Commutative Justice
1 .سلطانی، محمد، حقوق بانکی، تهران: میزان، چاپ دوم، 1393. 2 .کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد 1 ،تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ دوازدهم، 1393 . مقاله 3 .باقری، محمود و مرجان فاضلی، حمایت از مصرفکننده در قراردادهای بیمه بر اساس عدالت معاوضی، مجلس و راهبرد، 1392 ،شماره 74. 4 .باقری، محمود و مصطفی بستانی، تحلیل اقتصادی عقود مضاربه و مشارکت در چارچوب بانکداری اسلامی، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، 1393، شماره67. 5 .حسن زاده، حیدر، بررسی اعمال نفوذ ناروا و اثر آن بر معاملات در حقوق انگلستان و مقایسه آن با حقوق ایران، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد دانشکده حقوق واحد تهران مرکز، 1388 ،شماره 4. 6 .خروشی، عبدالعظیم و میرحسین عابدیان، تعهدات پیش قراردادی بیمه گر و جای خالی آن در لایحه بیمه تجاری، تحقیقات حقوقی، 1388 ،شماره50. 7 .خندانی، سید پدرام و محمد خاکباز، تفسیر نظریه عدالت معاوضی در قلمرو قراردادها، مطالعات فقه و حقوق اسلامی دانشگاه سمنان، 1392 ،شماره 8 . 8 .ره پیک، سیامک، منع سوء استفاده از حق در نظریههای حقوقی و مفاهیم قرآنی، مطالعات اسلامی، 1383 ،شماره 62. 9 .سربازیان، مجید و سروش رستمزاده، مبانی و کارکرد قاعدة تفسیر علیه انشاء کننده در حقوق قراردادها، دانش حقوق مدنی، 1396 ،شماره 11. فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 92 حمایت از حقوق مصرفکننده در نظام بانکی کشور... 66 10.غنینژاد، موسی، بررسی برخی نظریههای مربوط به بانکداری بدون بهره، مجموعه مقالات پانزدهمین همایش بانکداری اسلامی، 1383. 11.کاتوزیان، ناصر، تفسیر قرارداد، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1384 ،شماره70. 12.موسوی، سید ابراهیم، قاعدة لاضرر، مجله حقوقی دادگستری، 1378 ،شماره 28. 13.موسوی، سید فضل االله، سید مهدی موسوی، محمدحسین وکیلی مقدم و مهدی غلامی، مطالعه تطبیقی اصول تفسیر قرارداد، پژوهش حقوق خصوصی، 1391 ،شماره 1. 14 .نورائی، یوسف، سیدمجتبی حسین نژاد و حسین شکریان امیری، امکان سنجی حقوقی: سقوط خیار غبن با پرداخت تفاوت قیمت، آموزههای فقه مدنی، 1396 ،شماره 15. پایاننامه 15.جمالی، مرتضی، «بررسی حقوق مصرفکننده در نظام بانکی ایران»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، 1393 . 16.عامری، مریم، «بررسی تطبیقی قراردادهای اعطای اعتبار به مصرفکننده در حقوق انگلیس و ایران»، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، 1389. منبع الکترونیک 17.معاونت پژوهشهای اقتصادی مجلس شورای اسلامی، گزارش نظارتی دربارة اجرای قوانین مربوط به بهبود محیط کسب و کار (4.گزارش عملکرد قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار)، کد 220 ،دیماه 1396 ،موجود در: http://rc.majlis.ir/fa/report/show/1040220 ب) منابع انگلیسی Books 18.Andreau, Jean. Banking And Business In The Roman World. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. 19.Cartwright. Peter, Banks, Consumer And Regulation. Oxford: Hart Publishing, 2004. 20.Cranston, Ross. Principles Of Banking Law. 2nd Edition, New York: Oxford University Press, 2002. فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 92 حمایت از حقوق مصرفکننده در نظام بانکی کشور... 67 21.Elliott, Catherine, And Frances Quinn. Contract Law. Seventh Edition. London: Pearson Longman, 2009. 22.Goodhart, Charles, And Philipp Hartmann, David T. Llewellyn, Liliana Rojas-Suarez, Steven Weisbrod. Financial Regulation: Why, How And Where Now?. London: Routledge, 1998. 23.Martin, Elizabeth, Oxford Dictionary Of Law. Sixth Edition, Oxford: Oxford University Press, 2006. 24.Mckendrick, Ewan, Contract Law: Text, Cases, And Materials. Oxford: Oup Oxford, 2012. 25.OECD. Improving Financial Literacy: Analysis Issues And Polices. Paris: OECD Publishing, 2005. 26.Oxford University Press, Complete Oxford Dictionary 11. Volume 1 of Complete Oxford Dictionary 11, Oxford University Press, Bukupedia , 2011. Articles 27.Altawil, T. "Corrective Justice And Deterrence: Can They Co-Exist?", European Journal Of Legal Studies 6 (2013). 28.Diener, K. "The Doctrine Of Unconscionability: A Judicial Business Ethic", University Of Puerto Rico Business Law Journal 8 (2017). 29.Dimitriu, D. "Customers Categories And Types Of Banking Services", Annals Of The University Of Petroşani, Economics 12 (2012). 30.Dorfman, R. "The Regulation Of Fairness And Duty Of Good Faith In English Contract Law: A Relational Contract Theory Assessment," Leeds Journal Of Law & Criminology 1 (2013). 31.Dzomira sh. "Financial consumer protection: internet banking fraud awareness by the banking sector", Banks and Bank Systems 4 (2016). 32.Edwards, c. "Freedom of Contract and Fundamental Fairness for Individual Parties: The Tug of War Continues", Umkc La W Review 77 (2009). 33.Fridman, GHL. "Freedom Of Contract", Ottawa Law Review 2 (1968). 34.Gupta A. " Data Protection in consumer E-Banking", Journal of Internet Banking and Commerce 1 (2006). 35.Johnson E & sherraden M. "From Financial Literacy to Financial Capability smong Youth", The Journal of Sociology & Social Welfare 3 (2007). 36.Korobkin, R. "Bounded Rationality, Standard Form Contracts, and Unconscionability", The University of Chicago Law Review 70 (2003).. فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 92 حمایت از حقوق مصرفکننده در نظام بانکی کشور... 68 37.Li, Sanxi and Martin Peitz and Xiaojian Zhao, "Information Disclosure and Consumer Awareness", Journal of Economic Behavior & Organization 128 (2014). 38.North, G. "Small Amount Credit Contract Reforms: Have Transparency and Competition Concerns Been Forgotten?", Competition & Consumer Law Journal 101 (2017). 39.Posner. E. A. "Economic Analysis Of Contract Law After Three Decades: Success Or Failure?," The Yale Law Journal 112 (2003). 40.Rodl. F. "Contractual Freedom, Contractual Justice, And Contract Law (Theory)," Law And Contemporary Problems 76 (2013). 41.Stiglitz, J. The Contribution Of The Economics Of Information To Twentieth Century Economics, The Quarterly Journal Of Economics 115 (2000). 42.Vrîncianu m & Liana Anica. "Considerations Regarding The Security And Protection Of E-Banking Services Consumers’ Interests", The Amfiteatru Economic Journal 28 (2010). Cases 43.Barclays Bank PLC v. O’Brien, 1994 A.C.1 180 (1994). 44.Huguenin v. Baseley, 14 Ves. 273 (Supreme Court 1807). 45.Lloyds Bank Ltd v. Bundy, 1974, All E.R.3 757, 1975 Q.B. 326 (1974). 46.Wille v. Southwestern Bell Tel. Co., 549 P.2d 903, 219 Kan. 755, 219 Kan. App. 755 (1976). 47.Wingrove v. Wingrove, 11 P.D. 81 (1885). Internet sites 48.Andersen, Jen B And Lars Risbjerg And Morten Spange, Money, Credit And Banking, Danmarks National bank Monetary Review, 3rd Quarter, (2014). available on Danmarks Nationalbank’s website: www.nationalbanken.dk (Last Seen on: 8/22/2018). 49.Ardic, O P, Joyce A I and Nataliya Mylenko. Consumer protection laws and regulations in deposit and loan services: A cross-country analysis with a new data set, The World Bank, (2011), available at: https://doi.org/10.1596/1813-9450-5536. 50.Federal Reserve Bank of New York, Special Issue: The Evolution of Banks and Financial Intermediation, Economic Policy Review, Economic Policy Review 18 (2012). Available at: فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره 92 حمایت از حقوق مصرفکننده در نظام بانکی کشور... 69 https://www.newyorkfed.org/research/epr/2012.html (Last Seen On: 8/19/2018). 51.Gerhard Peters and John T. Woolley, John F. Kennedy Special Message to the Congress on Protecting the Consumer Interest, The American Presidency Project (1962). Available at: http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=9108 (Last Seen On: 10/10/2018). 52.Lord, N, Summing Up: Bridging The Financial Literacy Divide, Citizensadvice, (2001). Available At: https://www.citizensadvice.org.uk/Global/Migrated_Documents/corporat e/summing-up-bridging-the-financial-literacy-divide.pdf (Last Seen On: 8/12/2018). 53.Murphy, E. V. Who Regulates Whom And How? An Overview Of U.S. Financial Regulatory Policy For Banking And Securities Markets. The Federation Of American Scientists, (2015). Available At: https://fas.org/sgp/crs/misc/R44918.pdf (Last Seen On: 8/12/2018). 54.Rutledge. S. L, Consumer Protection And Financial Literacy: Lessons From Nine Country Studies, World Bank Group, (2010). Available At: https://doi.org/10.1596/1813-9450-5326 (Last Seen On: 8/12/2018). 55.World Bank Group. Good Practices for Financial Consumer Protection, 2017 Edition. World Bank, Washington, DC. World Bank, (2017). Available At: https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/28996 (Last Seen On: 12/19/2018). 56.Yee, Tina. The Etridge Influence On Undue Influence: Attempts At Fusion With Duress And Unconscionability, master did, University of Canterbury, (2008).